صهبای حضور

شرح و تفسیر دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه

شرح و تفسیر دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه
دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه دعایی است که سیدالساجدین،امام زین‌العابدین‌علیه‌السلام‌به مناسبت ورود به ‏ماه مبارک رمضان انشاء فرموده‌اند. آن حضرت این دعا را به صورتی بسیار زیبا و با ترتیبی منطقی و جالب، با ‏حمد و ستایش الهی آغاز فرموده و سپس، ضمن بیان درخواست‌های خود به پیشگاه خداوند معارفی بلندمرتبه را ‏در فقرات جداگانه به ما می‌آموزند.‏
مؤلف در بخش اول این کتاب به بیان حقیقت حمد و شکر و تفاوت این دو، و عنایت ‏خداوند به شاکران پرداخته‌اند.‏
بخش دوم این کتاب، با توجه به فرازهای از این دعای شریف، به مسایلی چون: نقطه آغاز اشتباه شیطان و سقوط ‏او، عامل بدبختی‌ها و گرفتاری‌های آدمی و حقیقت عبادت الاهی و هدف از آن اختصاص یافته است.‏
اشاره به مسأله هدایت بشر با تأکید بر هدایت عام و خاص و بیان تفاوت «دین» و «ملت» در کلام امام ‏سجادعلیه‌السلام از مباحث بخش بعدی این نوشتار است.‏
امام سجادعلیه السلام در این دعا یکی از راه‌های هدایت بشر را ماه رمضان دانسته و این ماه را ماه خدا، ماه اسلام، ‏ماه نزول قرآن، راه سعادت و راه طهارت و خلوص معرفی می‌کنند. شرح این بخش از کلام نورانی آن امام عزیز ‏به همراه توضیح مفهوم «ام‌الکتاب» و «لوح محفوظ» و نیز شرح حقیقت نزول قرآن بر قلب پیامبرصلی‌الله علیه وآله، ‏اهمیت و جایگاه قرآن و مسأله جاودانگی آن، اهمیت شب قدر و ضرورت حضور مستمر حجت‌الاهی در عالم، ‏مراتب روزه، مفهوم «ریا» و «سمعه» و فلسفه تکالیف الاهی با تأکید بر اخلاص در بندگی، اهمیت نماز و آثار ‏خشوع قلبی در رفتار، در بخش‌های بعدی این کتاب بیان شده است.‏
مسأله انفاق و اهمیت آن در اسلام با توجه به این دعای نورانی و نیز تشریح آن، کاربرد زکات و خمس، مفهوم ‏زکات باطنی در کلام امام صادقعلیه السلام، توجه به خویشان، ارحام و همسایگان، فقرا و شرکت در اموال اغنیا، ‏اخلاق معاشرت در اسلام، دفع کدورت‌ها و قهرها و آشتی کردن با دیگران، برخورد عادلانه با دشمنان و ظالمان ‏و برخود خصمانه با دشمنان خدا از جمله مباحث دیگری است که حضرت استاد با عنایت به فقراتی از این ‏دعای شریف به آنها پرداخته‌اند.‏
از دیگر مطالب این نوشتار می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: تأثیر و تأثر اعمال در یك‌دیگر؛ فلسفه تضرع و زاری ‏حضرات معصومین ـ‌علیهم‌السلام‌ـ در پیشگاه الهی؛ احساس فقر محض در برابر ذات باری‌تعالی؛ توحید، الحاد ‏از توحید و عوامل آن؛ موانع قرب خدا؛ اهمیت مراقبه مستمر و راه‌کارهای نجات از فریب شیطان؛ لوازم ‏استجابت دعا؛ مفهوم «عتق» و «فک رقبه»؛ ورود مؤمنان به جهنم؛ بهترین شیوه مناجات وتأثیر باور در دعا؛ و...‏
هم‌چنین، با توجه به محوریت صلوات در این دعا، در کنار حمد و ستایش خداوند، یك بخش از این كتاب به ‏اهمیت صلوات بر پیامبر و اهل‌بیت ایشان‌صلوات‌الله علیهم اجمعین‌ و شؤون وجودی آنان اختصاص داده شده است.‏