صد و چهارمین شماره از فصلنامه علمی پژوهشی علوم حدیث به مدیر مسئولی حجت‌الاسلام سید علی قاضی عسگر، از سوی دانشگاه قرآن و حدیث منتشر شد.
صد و چهارمین شماره از فصلنامه علمی پژوهشی علوم حدیث منتشر شد.
» مطالعه مقالات
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است:
«اعتبارسنجی حدیث در اندیشه قاضی نعمان مغربی»،
«کارکرد نقش‌‌های زبانی یاکوبسن در اثرگذاری پیام خطبه غراء»،
«شیوه مواجهه فقهای متقدم با مفاد احادیث عمار ساباطی در کتاب طهارت»،
«تحلیل روابط بینامتنی روایات کتاب الامامه «مسند الإمام الرضا(ع)» و قرآن»،
«مختصرسازی کتاب‌های حدیثی با پیش فرض‌های کلامی – فقهی در نقد (مطالعه موردی مختصر تفسیر قمی)»،
«بازشناسی تعبیرهای به کار رفته در نام بردن از ابوالمفضل شیبانی در سندهای حدیثی»،
«تحلیل ارتباط‌شناختی – حدیثی نظریه هنجاری مصافحه در آغاز ارتباطات درون‌فرهنگی اسلامی»،
«بازشناسی منابع کتاب علی بن جعفر».
چکیده مقاله «تحلیل روابط بینامتنی روایات کتاب الامامه «مسند الإمام الرضا(ع)» و قرآن»:
پدیده بینامتنیت از تحولات دنیای ادبیات است. بر مبنای این پدیده هر متنی اثرپذیر از متن‌های قبلی و اثرگذار بر متن‌های بعدی می‌باشد و هیچ متن منحصر به فردی وجود ندارد، این همان حقیقتی است که در گذشته با تعابیری چون: اقتباس، سرقت ادبی، تلمیح و انتحال شناخته می‌شد. از آن‌جا که سخنان معصومان(ع) متأثر از آیات قرآن هستند می‌توان با استفاده از روابط بینامتنی به تحلیل چگونگی ارتباط آنها با آیات پرداخت. نظر به اهمیت تبیین اثرپذیری روایات امام رضا(ع) از آیات قرآن در موضوع امامت، این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که تحلیل روابط بینامتنی روایات کتاب الامامه مسند امام رضا(ع) و قرآن چگونه است؟ با تحلیل آیات قرآن و روایات کتاب الامامه مسند امام رضا(ع) در قالب سه نوع رابطه بینامتنی: واژگانی، گزاره‌ای(متنی) و اشاره‌ای روشن گردید.
چکیده مقاله مختصرسازی کتاب‌های حدیثی با پیش فرض‌های کلامی – فقهی در نقد(مطالعه موردی مختصر تفسیر قمی):
ناقدان حدیث در نقد حدیث معیارهای دارند، از جمله ناقدان حدیث دانشمند صاحب فضل و در عین حال گمنام عبدالرحمنبنمحمدبنابراهیم معروف به ابن‌عتائقی از دانشمند برجسته اهل حله است، وی معیارهای متعددی در نقد احادیث در کتاب مختصرتفسیر علی‌بن‌ابراهیم‌قمی به کار بسته‌است.
برای بازیابی معیارهای نقد حدیث توسط ابن‌عتائقی به نحو موردی تمام نقدهای وی در کتاب مختصر تفسیر قمی مورد بررسی قرار گرفته‌است. از جمله معیارهای که مورد توجه ابن‌عتائقی در نقد روایات است، می‌توان به مباحث کلامی، فقهی، فقه‌الحدیث و ادبیات‌عرب اشاره‌کرد. یکی از مهمترین معیارهای وی در نقد پیش‌فرض‌های کلامی و فقهی است، برای نمونه، وی احادیثی که با اصول مذهب و عقل سلیم سازگاری ندارد، کنار گذاشته و نقد می‌نماید، یکی از مواردی که بیشتر مورد نقد ایشان است، روایاتی است که در عدم عصمت انبیاء و ائمه علیهم‌السلام در کتاب تفسیر قمی آمده است، وی به شدت این روایات را نقد و رد می‌نماید.
چکیده مقاله «اعتبارسنجی حدیث در اندیشه قاضی نعمان مغربی» :
«کهن‌ترین و مهمترین میراث روایی فرقه اسماعیلیه آثار قاضی نعمان مغربی است که مؤلف آنها را بر اساس مصادر روایی شیعیان به خامه آورده است. بازخوانی اندیشه قاضی نعمان درباره اعتبارسنجی روایات تلاشی است برای شناخت میزان اعتبار میراثی از قرن چهارم که با عنوان حدیث اسماعیلیه شناخته می‌شود. برای این منظور افزون بر تحلیل مدعای مؤلف مبنی بر صحت روایات آثارش اندیشه صحیح‌نگاری او با کاوش کامل در کتاب‌های دعائم الاسلام، الایضاح و شرح الاخبار وی مورد بررسی قرار گرفته و با ارائه نمونه‌های تطبیقی تحلیل شده است. مهمترین رسالت این نوشتار, کشف و تحلیل معیارهای اعتبار حدیث از نگاه مؤلف است. بر اساس این پژوهش، مؤلف بیش از آنکه معیارهایی برای اثبات صدور روایات از اهل بیت(ع) در نظر داشته باشد، تلاش خود را بر بیان مراد واقعی اهل بیت(ع) غالبا از طریق جمع بین روایات مختلف متمرکز ساخته است.»
چکیده مقاله «کارکرد نقش‌‌های زبانی یاکوبسن در اثرگذاری پیام خطبه غراء» :
«الگوی ارتباطی یاکوبسن از کاملترین نظریات در تحلیل زبان شناختی متون به شمار میرود. بر اساس این الگو، هر ارتباط کلامی، بسته به محوریت هر یک از شش رکن فرستنده، گیرنده، پیام، زمینه یا بافت پیام، مجرای ارتباطی و واژگان یا همان رمز، به ترتیب دارای شش نقش: عاطفی، ترغیبی، شعری، ارجاعی، همدلی و فرازبانی خواهد بود. خطبه غرّاء -چنان که از نام آن پیداست - یکی از خطبه‌‌های اثرگذار امام علی(ع) در نهج البلاغه است. در سند آن آمده است که اثر این خطبه در زمان ایراد به حدی بوده که در پایان خطبه، شنوندگان متأثر شده و گریستهاند؛ امری که دست مایه پژوهش پیش رو قرار گرفت تا با کاربست الگوی یاکوبسن، مکانیزم اثرگذاری این خطبه را به عنوان یک پیام ترغیبی به شیوه توصیفی تحلیلی و رویکرد نقد ساختاری گلدمن جویا شویم. فرض بر آن بود که این خطبه با بار ترغیبی خود دارای بسامد بالای جملات ترغیبی باشد، و پس از بررسی، این فرض بدین شکل اثبات گردید که گوینده جملات را در عین تنوع ساخت و نه لزوماً ساخت ترغیبی، به گونهای ادا نموده که کلیت خطبه هیئت و اثر یک فیلم سینمایی اثرگذار را داراست. با وجود ترغیبی بودن این خطبه، بسامد اندکی از جملات، به صراحت، ترغیبی هستند و ساخت ها و نقش‌‌های ششگانه مطرح در نظریه یاکوبسن با مهارتی خاص در این خطبه دارای نقش ترغیبی شدهاند.»
چکیده مقاله «شیوه مواجهه فقهای متقدم با مفاد احادیث عمار ساباطی در کتاب طهارت» :
«عمار ساباطی یکی از روات پرکار در نقل احادیث فقهی است. عمل به احادیث عمار در میان فقهای متقدم، همواره مسأله‌ای چالشی بوده است. در این نوشتار ابتداء عوامل تردید فقهاء در عمل به احادیث عمار ساباطی را بر شمرده‌ایم؛ سپس با احصاء کامل احادیث عمار ساباطی در کتاب طهارت، آنها را بر اساس شیوه تعامل فقهای متقدم دسته‌بندی کرده‌ایم. آن‌گاه به بررسی شیوه تعامل ایشان با هر دسته از مجموعه احادیث او پرداخته‌ایم. نشان داده‌ایم که مواجهه فقهاء با احادیث عمار، بینِ اعراض و قبول، متغیر است، و در پایان اثبات کرده‌ایم که قبولِ احادیث عمار توسط فقهاء، همواره در سایه ی مؤیداتِ خارج از خود حدیث بوده است. این سبک از مواجهه می‌تواند در کنار بررسی‌های سندی، برای سنجش احادیث، کارآمد باشد.»
