تدبیر امام رضا (ع) در برابر سیاست مأمون

بررسی تدبیر حکیمانه امام رضا(ع) در تعامل با حکومت عباسی و عملکرد و رهنمودها و شیوه رفتاری آن حضرت در عرصه سیاست

با توجه به گستره ابعاد شخصیت امام رضا(ع)، توجه به بُعد سیاسی آن حضرت پس از ورود به ایران و همکاری اجمالی با دستگاه خلافت عباسی، زمینه شکل گیری این کتاب است تا با تبیین بعد شخصیت سیاسی آن امام عزیز ، ورود به دستگاه خلافت عباسی و همکاری اجمالی با مأمون را بررسی کند.

این اثر که از نوع پژوهش‌های مسئله‌محور است،‌ در پی پاسه به سه سؤال اساسی است:

۱) انگیزه پیدا و پنهان مأمون برای دعوت از امام رضا(ع) به ایران و دخالت دادن آن حضرت در امر حکومت چه بوده است؟
۲) با اینکه امام رضا(ع) سزاوارترین مردم به زمامداری بر جامعه اسلامی بود، از چه روی پیشنهاد مأمون را مبنی بر پذیرش خلافت نپذیرفت؟
۳) با وجود اینکه امام خلافت پیشنهادی مأمون را رد کرد، چرا ولایتعهدی او را پذیرفت؟

این کتاب نوع تدبیر حکیمانة امام رضا(ع) در تعامل با حکومت عباسی را بیان و عملکرد و رهنمودهای آن حضرت را در عرصه سیاست و شیوه رفتارش را در قالب چند فصل تبیین می‌کند.

شخصیت امام رضا(ع) تنها در بعد معنوی، علمی، اجتماعی و اخلاقی خلاصه نمی‌شود، بلکه در زندگی آن حضرت فصلی مشعشع و قابل توجه وجود دارد که نباید از آن غفلت کرد و آن شخصیت سیاسی و سیره رفتاری و گفتاری آن حضرت است که این اثر، سیاست امام رضا(ع) را در تعامل با حکومت عباسی بررسی می‌کند.

فصل‌های کتاب:

«کلیات»، «وضعیت سیاسی دوران امامت امام رضا(ع)»، «سیاست مأمون در دعوت از امام رضا(ع)»، «دلائل نپذیرفتن خلافت از سوی آن حضرت»، «سیاست امام رضا(ع) در پذیرش ولایت‌عهدی»، «تحلیلی بر عهدنامه ولایت‌عهدی» و فصل پایانی آن عبارت است از «تغییر خط مشی سیاسی مأمون بعد از شهادت امام رضا(ع)».

بخش اعظم و فصول اصلی این کتاب مانند فصل ۴، ۵ و ۶ به بیان سیاست حکیمانة آن حضرت در برابر سیاست شیطانی مأمون اختصاص یافته است.

فصل چهارم از پاسخ به چرایی نپذیرفتن خلافت از سوی امام گفت‌وگو می‌کند. فصل پنجم به بیان دلایل و فلسفة پذیرش ولایتعهدی پرداخته است و فصل ششم که تحلیلی بر عهدنامة ولایتعهدی است، نخست نمونه‌هایی از شیطنت مأمون در تنظیم سند ولایتعهدی و واژه‌هایی که در متن آن به‌کار برده است. سپس در بخش پایانی آن، محتوای دستخط امام بررسی شده است که نکاتی حکیمانه به‌کار برده شده که شیطنت مأمون در تنظیم سند ولایت‌عهدی را خنثی کرده است.