تزاحم اخلاقی در شبکه های اجتماعی

بررسي انواع تزاحم يا تعارض هاي اخلاقي مربوط به شبكه هاي اجتماعي، و ارايه راهكارهايي براي تصميم گيري هنگام مواجه شدن با آنها

با توسعه تعاملات و ارتباطات به فضای مجازی که حاصل توسعه فناوری است، دینداران و اخلاق‌مداران نیز باید اخلاق و ارزش‌های انسانی را توسعه داده و به این حوزه بکشانند؛ همانند شهر جدیدی که توسط مهندسان احداث می‌شود و توسط مأموران اداره برق باید روشنایی به آنجا برده شود. منابع دینی قابلیت زیادی را برای کشف، استخراج و مدل‌پردازی اخلاق برای فضای مجازی دارند. آموزه‌های اسلامی، گنجینه‌ای ارزشمند بشمار می‌روند که باید با آنها به عنوان منبع مواجه شد و به کشف و طراحی مدل پرداخت. به ویژه فرهنگ تشیع به خاطر برخورداری از آموزه‌های اهل بیت علیهم السلام در کنار قرآن کریم، از قابلیت فراوانی برخوردار است.

پژوهشکده اخلاق و روانشناسی اسلامی با درک حساسیت این مسئله، وظیفه بررسی این موضوع را به گروه اخلاق کاربردی واگذار کرد که رییس گروه حجت الاسلام آقای دکتر حسینعلی رحمتی، مسئولیت این پروژه را بر عهده داشتند.

به اعتقاد نویسنده، امروزه ما با دو حوزه متفاوت زندگی مواجه هستیم؛ یکی تعاملات و ارتباطات عینی در فضاي فيزيكي و و دیگری تعاملات و ارتباطاتي كه در فضاي مجازی، و به طور خاص در شبكه هاي اجتماعي شكل گرفته است. از نظر منشاء اثر بودن اين هر دو عرصه زندگي، "حقيقي" به شمار مي آيند.

در چنين گستره چشمگيري از ارتباطات انسانی، طبيعتا مسئله اخلاق و ارزش‌های انسانی براي همه مرتبطان با اين فضا، به ويژه دینداران و انسان هاي اخلاق‌مدار اهمیت فراوانی پیدا می‌کند، و بايستي مسائل و چالش هاي آن از منظر اخلاقي مورد كاوش قرار گيرد.

يكي از اين مسائل، قرار گرفتن كاربران و ديگر مرتبطان با شبكه هاي اجتماعي بر سر "دو راهه تصميم گيري" اخلاقي است. به اين معنا كه فرد در موقعيتي قرار مي گيرد كه دو وظيفه اخلاقي بر عهده اوست ولي نمي تواند همزمان آنها را انجام دهد. از اينجاست كه "تزاحم وظايف اخلاقي" در مورد شبكه ها شكل مي گيرد و اتخاذ تصميم درست تر را به چالش مي كشد.

با توجه به پيامدهاي مهم تزاحم اخلاقي در شبكه هاي اجتماعي، ضرورت تدوین اصول و معيارهايي برای در امان ماندن از اين تبعات امري اجتناب‌ناپذیر شده است.

هدف كتاب حاضر، كه در اين راستا به نگارش درآمده، بررسي انواع تزاحم يا تعارض هاي اخلاقي مربوط به شبكه هاي اجتماعي، و ارايه راهكارهايي براي تصميم گيري هنگام مواجه شدن با آنهاست.

نويسنده سعي كرده افزون بر منابع دینی، كه قابلیت زیادی را برای کشف، استخراج و مدل‌پردازی اخلاق برای فضای مجازی دارند، از نظرات فيلسوفان اخلاق هم بهره بگيرد.

كتاب حاضر را مي توان جامع ترين اثري دانست كه تاكنون، دست كم به زبان فارسي، درباره تزاحم اخلاقي در شبكه هاي اجتماعي نوشته شده است.

تلاش نويسنده براي ارايه يك مدل بديع براي حل اين تعارض ها هم از اين جهت قابل توجه است.

کتاب "تزاحم اخلاقي در شبكه هاي اجتماعي؛ از چالش تا تصميم" ضمن بازشناسی نقطه تلاقی شبکه‌های اجتماعی و اخلاق، برای نخستین بار به تفصیل اقسام اين تزاحم‌‌ها و فرایند شکل‌گیری‌شان را معرفی و با بهره‌گیری از دانش فلسفه اخلاق و آموزه‌های اسلامی، "ده سنجه" یا "معیار" را برای اتخاذ بهترین تصمیم هنگام مواجهه با آنها ارائه می‌کند.

مباحث کتاب، افزون بر مدرسان و محققان اخلاق فناوری اطلاعات، برای همه كساني كه با فضای مجازی ارتباط دارند، از کاربران عادی گرفته تا نهادهای حاکمیتی، قابل استفاده است.