حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی در کنگره بین‌المللی علامه طباطبایی با بیان اینکه اگر سهم‌مان از علوم انسانی جهانی آنچنان که باید نیست باید تلاش کنیم این سهم را استیفا کنیم، گفت: سهم ایران در علوم انسانی جهانی باید افزایش پیدا کند. این راه را علامه طباطبایی باز کرد، شهید مطهری باز کرد و دیگران باید این راه را ادامه بدهند.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابراهیم رئیسی، صبح امروز ۳۰ آبان، در کنگره بین‌المللی علامه طباطبایی که در مرکز همایش‌های بین‌المللی دانشگاه الزهرا(س) برگزار شد، با بیان اینکه امروز روز فلسفه است و این روز برای پرداخت به فلسفه و نقش آن اهمیت دارد، گفت: نباید به امروز بسنده کرد. باید در طول سال به مسئله فلسفه و نقش آن پرداخت و در حوزه‌های مختلف به فلسفه توجه کرد؛ از جمله به نقش فلسفه در تعالی و پیشرفت جوامع، گسترش عقلانیت و خداباوری و در لایه‌های تمدنی بشری که شامل لایه زیربنایی؛ فلسفه و عرفان، انسان، هستی، فلسفه اخلاق، لایه میانی شامل؛ علوم اجتماعی و لایه روبنایی آن که هنر و معماری و از این دست مسائل است.
وی افزود: باید به نقش فلسفه توجه کرد خصوصاً فلسفه‌های مضاف؛ امروز توجه به فلسفه‌های مضاف نکته مهمی است که مورد تأکید و توجه است و هم مقام معظم رهبری در دیدارهایشان بر آن تاکید دارند و هم عزیزانمان در حوزه و دانشگاه به آن می‌پردازند.
علامه طباطبایی؛ احیاگر حکمت اسلامی در دوران معاصر
رئیس جمهور تصریح کرد: امروز سخن از بزرگی است که احیاگر حکمت اسلامی در دوران معاصر است. سخن از یک فیلسوف، یک فقیه، یک حکیم، یک ریاضیدان، یک مفسر عالی قدر قرآن کریم، یک عارف، و در یک کلمه یک عالم واصل است که در جایگاهی از قله دارد که نمی‌گوید بروید، می‌گوید بیایید. به جوامع بشری می‌گوید بیایید به جایی برسید که من رسیدم.
وی با بیان اینکه تفاوت است بین مصلحانی که در جایگاه راهنمایی قرار دارند و مردم را به صداقت و پاکی دعوت می‌کنند ولی خودشان در قله قرار ندارند و کسانی که به این جایگاه رسیده‌اند، اظهار کرد: از این جهت توجه به شخصیت علامه طباطبایی می‌تواند برای پویندگان این راه بسیار قابل استفاده باشد؛ شخصیتی که در نگاه به هستی، به انسان و به همه آنچه امروز مورد بحث است، نگاه کاملاً توحیدی داشت.
رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه سنگ زیربنای اندیشه علامه در نگاه فقهی، کلامی، عرفانی و سیره عملی و شخصی او همین جمله معروفی است که امام فرمودند: «عالم محضر خدا است»، اظهار کرد: نشان همه سخنان علامه را چه در المیزان و چه کتاب‌های دیگر باید در همین نکته گرفت. آنچه علامه در مواجهه فلسفه الهی با فلسفه غربی انجام داد در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم بازتاب پیدا کرده و ایشان در چهارده مقاله به مبارزه با الحاد پرداخته است و به فلسفه الهی توجه کرده است.
انسانیت انسان در پرتو ارتباط با وحی شکل می‌گیرد
رئیس‌جمهور اضافه کرد: تعریفی که علامه از انسان دارد نه آن تعریف معروف منطقی است که می‌گوید انسان حیوان ناطق است. ایشان نطق را فصل انسان نمی‌داند و انسان را به عنوان حی متأله تعریف می‌کند؛ یعنی انسان حیات تألهی و خدایی باید داشته باشد. انسانی موجودی است که از تأله بهره‌مند است. این تعریف از انسان به دلیل تفسیر قرآن به قرآنی است که ایشان در المیزان پیشه کردند. خدا در سوره الرحمن اول فرمود «علم القران»، بعد فرمود «خلق الانسان». چرا؟ زیرا خود این‌گونه خلقت انسان را ترسیم کرد که «ثُمَّ أَنْشَأْنٰاهُ خَلْقاً آخَرَ». انسان دوخلقتی است؛ یک خلقت جسم دارد یک خلقت جان و انسانیت انسان آن وقت شکل می‌گیرد که انسان تألهش شکل بگیرد؛ یعنی در پرتو انسان انسانیت انسان شکل می‌گیرد. انسانیت انسان در پرتو ارتباط با وحی شکل می‌گیرد.
حجت‌الاسلام رئیسی ادامه داد: شما این نگاه به انسان را ببینید. به همین دلیل است که انسان‌شناسی المیزان و توجه آن به علوم انسانی بسیار مهم است. خودباوری که در علامه در نگاه به علوم انسانی وجود داشت، بسیار ارزشمند است و ما امروز نیازمندیم پژوهش‌های علوم انسانی از یک خودباوری برخوردار باشد و این مواجهه‌ای است که علامه در عمل اجرا کرد و انسان‌های بسیاری در مکتب او ساخته شدند. یکی از این شخصیت‌ها هانری کربن است ولی شخصیت‌های دیگری هم بودند.
وی با اشاره به بعد شاگردپروری علامه طباطبایی، یادآور شد: امروز شاگردان ایشان هر کدام صاحب کرسی هستند؛ هم صاحب نظرند و هم صاحب بصرند. هر کدام از آنها مفسران عالیقدر، فیلسوفان برجسته و حکیمان نام‌آوری هستند و هر کدام جایگاهی دارند. این خودباوری بسیار اهمیت دارد. آیا ما خودباوری که در علوم پزشکی و مهندسی داریم در علوم انسانی داریم؟ اگر نداریم باید به برکت علامه طباطبایی در کسانی که با علوم انسانی کار دارند این خودباوری در پژوهش‌ها شکل بگیرد.
باید سهم‌مان در علوم انسانی جهانی افزایش پیدا کند
رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: سؤال دوم این است که سهم ما در علوم انسانی جهانی چه قدر است؟ آیا سهمی داریم؟ اگر سهم‌مان آنچنان که باید نیست باید تلاش کنیم این سهم را استیفا کنیم. سهم ما در علوم انسانی جهانی باید افزایش پیدا کند. این راه را علامه طباطبایی باز کرد، شهید مطهری باز کرد و دیگران باید این راه را ادامه بدهند. آنها فلسفه الهی را معرفی کردند، دیگران باید در این مسیر تلاش کنند که این معرفی بیش از پیش صورت بگیرد و حتماً این کار می‌تواند صورت بگیرد. ایران اسلامی مهد فلسفه و علوم عقلی است؛ فارابی، ابن سینا، سهروردی، ملاصدرا، میرداماد، امام خمینی(ره). اگر می‌گوییم فارابی، اگر می‌گوییم ابن سینا، اگر می‌گوییم ملاصدرا و فلسفه صدرایی به این دلیل است که امروز ببینیم نقش این نگاه‌های بلند در تمدن‌سازی و جامعه‌سازی قرآنی چیست که قطعاً نقش ارزشمندی دارند.
دانشگاه اتاق فکر دولت است
رئیس‌جمهور گفت: نگاه من به عنوان یک طلبه این است که دانشگاه اتاق فکر دولت و دست‌اندرکاران است. در این اتاق فکر به نوآوری‌ها، ابتکارها، خلاقیت‌ها در همه حوزه‌ها به ویژه در حوزه علوم انسانی نیازمندیم. ما در حوزه مهندسی و بحث‌های مختلف آن زیاد سخن می‌گوییم اما نسبت به مسائل بسیاری که امروز در جامعه ما به عنوان مسئله مطرح است و نظام مسائل جامعه است، کم‌توجهی دارد. قطعاً باید دانشگاه اینها را حل کند و راهکار ارائه بدهد. به عبارت دیگر دانشگاه باید در همه حوزه‌ها در کنار کار و تولید و تلاش و فناوری قرار بگیرد. ما امروز حوزه‌ها و دانشگاه‌ها را اتاق فکر دولت به معنای عام یعنی حکومت می‌دانیم.
حجت‌الاسلام رئیسی اظهار کرد: نظام مسائلی که امروز کشور با آن مواجه است، نوع سؤالات و شبهاتی که با آن مواجه است، همان سؤالاتی است که علامه خود را در برابر آن پاسخگو می‌دانست و تلاش می‌کرد گره‌های ذهنی را باز کند. اینها شبهات را شناسایی و گره‌های ذهنی را باز می‌کردند. جوامع علمی ما نیز باید رفع شبهه کنند و بسیاری از گره های ذهنی که جوان را رنج می‌دهد باز کنند. امروز با گسترش فضای دیجیتال بسیاری از شبهات و سؤالات مطرح است که بسیار گسترده‌تر از آن چیزی است که در زمان علامه و شهید مطهری مطرح بود که باید به دست توانای شما فرهیختگان مرتفع شود.
