معاون پژوهشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: می‌توانیم از مجموعه ادعیه کتاب «کافی»، یک جلد چهارصد تا پانصد صفحه‌ای دعا داشته باشیم. بخش زیادی از آنها دعاهای مربوط به معصومان(ع) است که با اسناد کمیاب و نایاب نقل شده است.
دومین همایش سالانه ستاد گسترش فرهنگ دعا، با محوریتصحیفه سجادیهو تجلیل ازشیخ کلینی، روز چهارشنبه ۲۵ بهمن‌ماه در سالن شیخ صندوق آستان حضرت عبدالعظیم(ع) برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدکاظم طباطبایی، معاون پژوهشگاه قرآن و حدیث در این مراسم گفت:
یکی از وجوه تمایز فرهنگ شیعی با سایر فرهنگ‌ها، دارا بودن معارفی همانند دعا و نیایش به صورت انبوه و فراوان است؛ یعنی یک گنجینه ارجمند دعایی در اختیار داریم که قابل قیاس با سایر نحله‌ها و فرق و مذاهب نیست دعا و نیایش می‌تواند محور اثرگذاری و ترویج فرهنگ شیعی نسبت به سایر فرقه‌ها و مذاهب مسلمان و حتی غیر مسلمان باشد یعنی زمینه رشد و تعالی آن به گونه‌ای است که با فطرت انسان ارتباط برقرار می‌کند. در مجموعه میراث حدیثی شیعه که مجموعه‌ای غنی از دعا و نیایش است «صحیفه سجادیه» جایگاه خاصی دارد و اولین اثر مکتوب دعا در اسلام است.
وجود ادعیه خاص در «کافی»
وی افزود: این شیوه حضرت امام سجاد(ع) در دوره‌های بعد هم مورد اقبال عالمان قرار گرفت در کتاب‌های فهرست شیخ طوسی و فهرست نجاشی، شصت عنوان کتاب دعا معرفی شده‌اند. یعنی دعاها را به مخاطبان عرضه کرده‌اند. همچنین برخی کتاب‌ها همانند کتاب «کافی» اثر ارزنده شیخ کلینی، وجود دارند که دعا ضمیمه آنهاست. کتاب «کافی» مهمترین کتاب حدیثی شیعه است و در ضمن خودش دعاهای فراوانی دارد. کتاب ششم اصول کافی، کتاب دعا است که حدود چهارصد و بیست و پنج نکته درباره دعا دارد که نیمی از آن درباره روش دعا و نیمی هم احادیث معصومان درباره دعا است.
معاون پژوهشگاه قرآن و حدیث یادآور شد: در دارالحدیث، یکی از همکاران ما، مشغول جمع‌آوری دعاهای فراوان در سایر ابواب کتاب «کافی» است. معتقدم می‌توانیم از مجموعه ادعیه کتاب کافی، یک جلد چهارصد تا پانصد صفحه‌ای دعا داشته باشیم. بخش زیادی از آنها دعاهای مربوط به معصومان است که با اسناد کمیاب و نایاب نقل شده است. دعایی در کتاب «کافی» از امام صادق(ع) نقل می‌کنند و می‌فرمایند این دعا اینقدر مهم است که اگر فراموش کردید همانند نماز واجب آن را قضا کنید. ایشان دعای خاص برای ایام خاص همانند ایام سفر را نیز در کافی آورده‌اند.
توجه به خانواده در همایش امسال
حجت‌الاسلام والمسلمین محسن خوشفر، دبیر علمی این همایش در ادامه گفت: ما فراخوان مقالات را برای دومین همایش سالانه ارائه کردیم و مقالات متعددی به دبیرخانه همایش رسید که از نویسندگان متنوع از حمله طلاب و اساتید حوزوی، دانشجویان و اعضای آموزش و پرورش، مخصوصا دبیران و معاونان پرورشی بودند که یازده مقاله را به عنوان برگزیده انتخاب و در مجموعه مقالات این همایش منتشر شد. تعداد چهار مقاله نیز شایسته تقدیر شدند.
وی گفت: تصور ما از ادعیه این است که صرفا پلی برای ارتباط با خداست اما ائمه(ع) علاوه بر ارتباط با خدا از طریق ادعیه از همین طریق معارف دینی را به ما آموزش داده‌اند. این همایش با محوریت خانواده در ادعیه بود. از جمله در زمینه تاثیر دعا در تربیت فرزند صالح، تاثیر دعا در سعادت و شقاوت خانواده، حقوق فرزندان نسبت به پدر و مادر یا برعکس، مقالاتی به دبیرخانه همایش واصل شد. در ادعیه اهل بیت(ع) دعاهای تربیتی و اخلاقی متعددی موجود است. لذا مقالاتی در تحلیل دعاهای عقیدتی اهل بیت(ع) با محوریت خانواده دریافت کردیم که برخی از آنها برگزیده شدند.
حجت‌الاسلام خوشفر بیان کرد: مقاله‌ای نیز درباره برنامه‌ریزی روزانه و مقاله‌ای درباره خانواده و الگوی زندگی یک روزه داشتیم. اینها نشان می‌دهد که در ادعیه می‌توان موارد متعددی را یافت. مقاله‌ای درباره آرزوهای خانواده مطلوب از نظر اسلام داشتیم که مشخص کرده بود یک خانواده مطلوب باید در پرتو ادعیه چه آرزوهایی داشته باشد. ان‌شاءالله خداوند توفیق دهد در ادامه این مسیر مبارک بتوانیم ادعیه‌ای که در جامعه محجور هستند را به عموم مردم منتقل کنیم و این ادعیه، روز به روز و به میزان بیشتری مورد توجه محققان قرار گیرد.
لزوم استفاده از همه ظرفیت دعا در زندگی روزمره
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد غلامعلی؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث، در این همایش با موضوع خانواده در دعای ابوحمزه ثمالی به سخنرانی پرداخت و گفت:
در سال گذشته که همایش برگزار شد به این نکته توجه پیدا کردیم که نباید صرفا درباره دعا صحبت کنیم هرچند سخن گفتن از دعا خوب است اما تصور کنید کامیونی دارید که به وسیله آن تعدادی آجر را جابه جا می‌کنید و از تمام ظرفیت کامیون استفاده نمی‌شود بنابراین اگر از ظرفیت دعا در زندگی روزمره استفاده کنیم زندگی ما دچار تحول می‌شود لذا تصمیم بر این شد که هر سال این همایش، پیوستی داشته باشد مثلاً امسال به پیوست خانواده در دعا توجه کردیم.
وی افزود: وقتی با این دید وارد دعای ابوحمزه ثمالی شدیم به این نتیجه رسیدم که مطالعه دعا با قرائت دعا فرق زیادی دارد و نکاتی که امروز بیان می‌کنم حاصل مطالعه این دعاست. در این دعا آمده است خدایا ما نیاز به ادب داریم اما این ادب کردن با گوشمالی و عقوبت نباشد بلکه ما را زیبا ادب کن. در اینجا تاکید شده خدایا من در ادب شدن نیاز به توجه و نوازش تو دارم بنابراین مچ من را نگیر. سراسر دعای ابوحمزه، سخن از نعمتهاست اما نعمت‌هایی همانند سخن راست که گاهی اوقات ما آنها را نعمت نمی‌دانیم.
حجت‌الاسلام غلامعلی تاکید کرد: چند مورد درباره خانواده وجود دارد که از جمله آنها تربیت در خانواده است. مثلاً آمده است خدایا پدر و مادر من را بیامرز که در کودکی من را تربیت کردند بنابراین باید توجه داشته باشیم اصل تربیت باید در خانواده صورت بگیرد و دنبال تربیت در مدرسه و ... نباشیم. همچنین تاکید شده خدایا من را با همه بزرگان پیوند بده. این پیوند با نیکی‌ها اتفاق می‌افتد یعنی در زندگی شهدا و بزرگان، نیکی‌ها را ببینیم و نگذاریم این نیکی‌ها زمین بماند بلکه آن را ادامه دهیم. این دعا افق روشنی هم به ما می‌دهد. مثلاً آمده است خدایا بر محمد و آل محمد درود بفرست و کار من را با نیکی پایان بده. امام سجاد(ع) راهکار عملی برای خانواده می‌دهد و می‌فرماید اولین مورد در این زمینه این است که علاقه دنیا را از دلمان بیرون ببریم. دومین مورد شکیبایی و صداقت است. در این دعا هم تاکید شده که خدایا صبری زیبا و زبانی صادق به من بده.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث گفت: نکته تربیتی دیگر در این دعا این است که رشد به تنهایی حاصل نمی‌شود بلکه باید در جمع باشیم. در دعای ابوحمزه، زندگی گوارا در خانواده باید پیگیری شود. امام سجاد(ع) به آسیب‌هایی که خانواده و جامعه را مبتلا می‌کند نیز توجه دارد. این آسیب‌ها حدود بیست مورد هستند که برخی از آنها شامل فقر و فاقه و امثالهم هستند. امام(ع) می‌فرماید خانواده اگر می‌خواهد خوب رشد کند نباید سست، اندوهگین، غافل، تنبل و سنگدل باشد. در نامه‌ای که حضرت علی(ع) به عثمان بن حنیف دارد و او را توبیخ می‌کند، می‌فرماید ورع، سختکوشی، اجتهاد، عفت و محکم‌کاری را توامان داشته باش. لذا جامعه وقتی می‌تواند موفق شود که پرهیزکاری و تلاش را به صورت توامان داشته باشد.
اهمیت صحیفه سجادیه
سیدمحمد هاشمی؛ معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سخنران پایانی این مراسم بود که در سخنانی کوتاه گفت: با توجه به گرفتاری انسان مدرن در غبار تجرد و تمدن جدید، بنابراین چنین انسانی نیاز فراوانی به دعا دارد. انسان دچار شلوغی‌های بسیاری در اطراف خود است اما با این وجود احساس تنهایی شدیدی دارد و باید راهی برای جبران آن پیدا کند.
هاشمی بیان کرد: در چنین شرایطی فقط دعا است که می‌تواند این وضعیت را برای او جبران و به تنهایی انسان پایان دهد. معتقدم هرکسی با صحیفه سجادیه مانوس باشد، بهره کاملی از معارف الهی دارد.
