ترجمه و شرح دعای افتتاح

ترجمه و شرح دعای افتتاح به همراه نكاتى پيرامون دعا، معنا و اهميت آن، شرايط و آداب آن و همچنين ابعاد مختلف آن

نویسنده در اين اثر، در ضمن عناوين مختلف و متعددى، به ترجمه و شرح دعاى افتتاح پرداخته است.

وى در ابتدا، به بررسى سند و مضامين دعا پرداخته، پس از توضيح معنا و مفهوم دعا و هدف از آن، آداب دعا را مورد بررسى قرار داده و در ادامه به بحث از عناوين متعددى در مورد اين دعا پرداخته كه برخى از آن‌ها عبارتند از: ذكر خدا و ترك گناه، دعا نشانه نياز به خدا، ابعاد تربيتى و معرفتى دعا، شرايط و آداب دعا، اوقات استجابت آن، رد مظالم عباد پيش از دعا و...

وى سعى نموده تا ترجمه و شرح اين دعا، با زبانى ساده كه براى عموم مؤمنان مفيد و قابل فهم باشد، ارائه نمايد تا در هنگام قرائت، به مفاهيم آن توجه شده و با حضور قلب، با خدا راز و نياز كنند و با عرفان و شناخت بيشتر، در پيشگاه ربوبى عرض حاجت نمايند.

دعاى افتتاح از سه بخش كلى تشكيل شده است كه نخستين آن با حمد و ثناى الهى آغاز شده و بسيارى از معارف دينى، به زبان حمد و ثنا، تسبيح، راز و نياز و سوز و گداز بازگو مى‌گردد. در اين بخش، واژه‌هاى حمد، مدح، ثنا و تسبيح بيش از نوزده بار تكرار مى‌شود و به خواننده مى‌آموزد كه در مقام دعا و راز و نياز با پروردگار، سخن را چگونه آغاز كرده و چگونه به پايان ببرد.

در بخش دوم، صلوات بر پيامبر(ص) و اهل‌بيت(ع)، با اوصاف ويژه مطرح شده است.

بخش سوم، به مسئله انتظار فرج و شكايت از غيبت حضرت ولى عصر(عج) و كثرت دشمنان، قلت مؤمنان، آرزوى دولت كريمه، آمادگى براى جان‌فشانى و خدمت در آن دولت مى‌پردازد و بالاخره، با دعا براى نصرت و عزت مسلمانان، پايان مى‌پذيرد.

نویسنده در ابتدا، سند اين دعا را مورد بررسى قرار داده است. سيد بن طاووس در كتاب «الإقبال بالأعمال الحسنة» به سند خويش اين دعا را از كتاب دعاى ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعيد عمرى نقل كرده و مى‌نويسد: در اين كتاب، دعاهاى بسيارى وجود دارد كه ابوجعفر محمد بن عثمان، به خواندن آن اهتمام داشته است.

نویسنده، معتقد است گرچه اين دعا به حسب ظاهر از امام معصوم(ع) نقل نشده است، اما با توجه به اينكه محمد بن عثمان از نواب خاص حضرت بقيةالله(عج) بوده و به خواندن آن مداومت داشته است و نيز با توجه به مضامين عاليه دعا و اعتماد سيد بن طاووس، مى‌توان اطمينان پيدا كرد كه اين دعا، از ناحيه مبارکه امام عصر(عج) و يا ساير معصومين(ع) به دست ايشان رسيده است.

هرچند خداوند اذن داده است كه ما همه چيز را از كوچك و بزرگ از او بخواهيم، ولى به اعتقاد نویسنده، شايسته است كه مطالب و هدف‌هاى عالى را در اولويت قرار داده و حاجت‌هاى كوچك و ناچيز را در مرتبه دوم از او درخواست كنيم؛ كه در پيشگاه شخص بزرگ، از كوچك و خرد آغاز كردن، زيبنده نيست؛ ازاين‌رو وى پيش از ورود در شرح و تفسير دعا، به نكاتى پيرامون ماه رمضان و اهميت دعا، آثار و آداب آن، اشاره كرده است.

به باور وى، دعاهاى وارده از معصومين(ع) با مضامين عاليه‌اى كه دارند، تنها يك مقصد را تعقيب نمى‌كنند، بلكه چندين هدف را در پى دارند كه البته هركس به اندازه معرفت و استعدادش از دعا و راز و نياز با خدا بهره مى‌گيرد و حس خداجويى و خداخواهى و عرفان دينى خويش را اشباع مى‌كند.

به اعتقاد وى، ذكر خدا اگرچه امرى فردى است و ذاكر و سالك خود به‌تنهایى، با نام خدا و ياد او بسرمى‌برد و در گوشه خلوت شايد حضور قلب بيشترى داشته باشد، ولى از پاره‌اى از احاديث استفاده مى‌شود كه مجالس ذكر و دعا و در ميان جمع بودن نيايش و تضرع كردن و با مؤمنان هم‌نوا شدن، به رحمت و استجابت نزدیک ‌تر است؛ چنان‌كه در مجالس غفلت و لهو و لعب نشستن و با غافلان هم‌صدا شدن، انسان را از رحمت دور و به خشم و قهر الهى دچار مى‌كند.

وى در پاسخ به اين سؤال كه مقصود از ذكر خدا و ذكر كثير كه اين همه به آن توصيه و تأكيد شده چيست و اين كدام ذكر است؟ چنين پاسخ مى‌دهد كه بدون شك ذكر خدا شامل هر ذكرى است كه خدا را به ياد بياورد، ولى در بعضى روايات به مصاديقى براى ذكر كثير اشاره شده است كه به‌عنوان مصداق اكمل و اتم آمده و دليل بر انحصار نيست كه از جمله آن‌ها، تسبيح حضرت فاطمه زهرا(س) مى‌باشد.

وى معتقد است كه دعا، داراى ابعاد گوناگونى بوده و افزون بر جنبه عبادى و راز و نياز و عرض حاجت به پيشگاه خداوند، آثار ديگرى دارد كه مهم‌ترين آن‌ها، بعد تعليم و تلقين آن است. به نظر وى، بسيارى از دعاهایى كه از طريق معصومين(ع) به دست ما رسيده، تنها يك تقاضاى شخصى و مناجات فردى نيست، بلكه دنيايى از عرفان و تعليم و تربيت است.