مدرسه کلامی مدینه

مدرسه کلامی مدینه (از آغاز تا امامت امام باقر علیه السلام)

در این پژوهش تلاش شده با بررسی گزارش‌های تاریخی، تاریخ تفکر امامیه، تا پایان عصر امام سجاد علیه‌السلام، بازخوانی شود.
این پژوهش نشان میدهد تشیع اعتقادی ریشه در عصر نبوی داشته و اطراف هسته محوری اهل بیت علیهم‌السلام در مدینه شکل گرفته است.
این حرکت در بعد انسانی از حلقه محدودی از افراد متصل به اهل بیت علیهم‌السلام به دیگر شخصیت ها انتقال یافت و با یارگیری اجتماعی از اقشار و طبقات مختلف در طول زمان گسترش یافته است.
در بعد جغرافیایی نیز از مدینه و حجاز آغاز شده و در دیگر شهرها از جمله مناطقی از عراق و یمن امتداد یافته است. از این رو تشیع ریشه در آموزه های بیرون از اسلام ندارد.
در این دیدگاه بسط تاریخی تشیع مربوط به عناصر اصلی آن نیست، به باور مؤلف، تمام عناصر اصلی باورهای شیعی در تشیع نخستین وجود دارد و در جامعه اسلامی همواره باورمندانی داشته است.

بخشی از سخن نویسنده:

امروزه، به ‏دلیل پژوهش‏‌های انجام ‏شده توسط مستشرقان، توجه به تاریخ فکر و بررسی مذاهب و اندیشه‌‏های کلامی فرق با رویکرد تاریخ اندیشه، اهمیت دوچندانی یافته است.

از سویی سیل شبهه‌‏ها و سؤال‏های ناشی از این رویکرد، محققان حوزه کلام اسلامی را برآن داشته تا باتوجه دوچندان به سیر تاریخی مسئله‏‌ها و اندیشه‏‌های کلامی در قالب مکاتب و مدارس کلامی، در تلاش برای پاسخگویی به پرسش‏ها و شبهه‏‌ها برایند و از سوی دیگر، این دانش بستر مناسبی را برای اثبات و دفاع از آموزه‌‏های اعتقادی پدید آورده که محققان کلامی می‏توانند با رویکرد تاریخی، مسئله‏های پیچیده و مشکل را بازخوانی و حل کنند.
در این میان، مطالعات تاریخ کلامی در عرصۀ شیعه‌‏شناسی، اگرچه از نظر تعداد و گستره - مخصوصاً بعد از انقلاب اسلامی ایران - همواره رو به فزونی بوده است، اما این مطالعات نه ‏تنها موجب فهم دقیق‌‏تر از هویت و تاریخ فکر امامیه نشده، بلکه گاهی باتوجه به خوانش ناصواب و غیردقیقِ مستشرقان و خوانش غرض‌‏ورزانه مخالفان از این میراث فکری امامیه، غبار ابهام و پیچیدگی بیشتری بر آن نشسته است.
البته با نگاهی منصفانه باید اذعان کرد که در سال‏های اخیر، دست‏کم از سوی محققان شیعی و حتی برخی مستشرقان که هم‏دلانه به فهم تاریخ اندیشه امامیه پرداخته‌‏اند، تلاش‏‌های خوبی در حوزه تاریخ تفکر امامیه در مدارس کلامی دوره میانه و متأخر امامیه مانند مدارس بغداد، حله و اصفهان به‌‏انجام رسیده است.
تأکید می‌‏شود که این تلاش‏‌ها به دلایلی در مدارس کلامی کوفه و قم کمتر به‌‏چشم می‌‏خورد و بی‏‌گمان، تاریخ تفکر و هویت شیعه پیش از مدرسه کوفه که آن را - مسامحتاً - «مدرسه مدینه» می‌‏نامیم، از مدارس پیش‌‏گفته نیز کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

فصل‌های کتاب:

فصل اول: بازنگاهی به مدینه و مدرسه کلامی آن
فصل دوم: مدرسه مدینه اول
فصل سوم: مدرسه مدینه دوم
فصل چهارم: تبیین اصول و تحدید مرزهای اعتقادی تشیع در عصر امام سجاد علیه السلام
فصل پنجم: نخستین آموزه های کلامی شیعه در مدرسه مدینه

The Theological School of Madinah from the Beginning to Imamate of Imam Baqir