بدایه علم الرجال

کتابی رجالی است که برای تدریس در حوزه علمیه تدوین شده است.

کتاب از یک مقدمه و ۲۹ درس (فصل) و یک خاتمه تشکیل شده و در پایان برخی از دروس، سؤالاتی طرح شده است.

مطالب کتاب:

در مقدمه کتاب، به تعریف و جایگاه علم رجال اشاره ‌شده است.

درس اول به اقسام خبر اختصاص یافته است. مصنف، اقسام خبر را بر اساس صحت و ضعف راویان را به سه دسته معتبر، غیر معتبر و همراه با قرینه معتبر موجب وثوق صدور متن آن، تقسیم ‌کرده است. این تقسیم‌بندی ایشان برخلاف تقسیم‌بندی دیگر رجالیان و فقهاست که اقسام خبر را به‌نحو دیگری تقسیم نموده‌اند و خود برای این نوع تقسیم‌بندی توضیحاتی را ارائه نموده است.

خبر معتبر: به خبری گفته می‌شود که تمام روات آن راستگو هستند.

خبر غیر معتبر: به خبری گفته می‌شود که تمام یا برخی از روات آن راستگو نباشند.

نوع سوم: به خبری گفته می‌شود که هرچند برخی از روات آن راستگو نیستند، لکن قرینه‌ای معتبر وجود دارد که موجب اطمینان به صدور متن آن از معصوم است[۱].

دروس دوم و سوم کتاب به معرفی مصادر رجالی از قبیل رجال کشی، فهرست طوسی، رجال طوسی، فهرست (رجال) نجاشی و دو مشیخه شیخ صدوق و شیخ طوسی اختصاص یافته است.

ایشان نسبت به دو کتاب رجالی ابن غضائری و برقی نظر مساعدی نداشته و می‌گوید: سند معتبری مبنی بر اینکه این دو کتاب از مؤلفین معروفشان، یعنی ابن غضائری و احمد بن محمد برقی باشد وجود ندارد.

درس چهارم با عنوان «الكتب الرجالية لقدماء الإمامية»، دو بخش دارد. نویسنده در بخش اول به توضیح و شرح مطالبی درباره کتب قدیم رجالی مذهب امامیه می‌پردازد و در بخش دوم زیر عنوان «خاتمة في عدد الرواة...»، به تعداد اسماء روات ثقات و حسان از نظر مامقانی و دیگران اشاره می‌کند.

در دروس بعدی، مباحث دیگری از علم رجال و درایه از قبیل شرایط اعتبار توثیق و تحسین، اقسام سند، علاج مشترکات، توثیق عام و خاص، مشایخ الاجازه، اصحاب الاجماع، مشیخه، مصطلحات علم درایه، تعداد احادیث در کتب اربعه، اصول اربعمائة و... آمده است.

در پایان کتاب خاتمه‌ای به زبان فارسی، حاوی زندگی‌نامه خودنوشت نویسنده به‌صورت مختصر و توضیحی کوتاه پیرامون این کتاب آمده است.

پاورقی‌ها به توضیح برخی از مطالب کتاب و نیز آدرس برخی از مطالب مورد استفاده نویسنده اختصاص یافته است.

فهرست محتویات در ابتدای کتاب آمده است.