همان روايتى را كه مردى از اهل رى نقل كند آورده است) ^۱

سده سيزدهم

1) محمد بن اسماعيل حائرى (م 1215 هـ .ق.) در كتاب «منتهى المقال فى علم الرجال» درباره او نويسد:
او راست كتاب «خطب اميرالمؤمنين»[ع]. وى مردى عابد و پارسا بود.

سده چهاردهم

1) حاج ميرزا ابوالقاسم نراقى مؤلف كتاب «شعب المقال فى احوال الرجال» نويسد:
ابوالقاسم عبدالعظيم بن عبدالله بن على بن حسن بن زيد بن حسن بن على بن ابى طالب ثقه اى جليل القدر بود. گريزان از سلطان به رى درآمد و در آنجا بمُرد و به خاك سپرده شد. امام هادى ـ ع ـ به بعض از اصحاب خود فرمود: اگر قبر عبدالعظيم را زيارت مى كردى چون كسى بودى كه حسين بن على ـ ع ـ را زيارت كرده است. ^۲
[2 و 3) سخن حاجى حسين محدث نورى (م 1320 هـ .) و نيز سخن سيد محمد باقر خوانسارى، صاحب روضات (م 1313 هـ .) درباره او، ذيل سده يازدهم نقل شد.]
مفصل ترين و جامع ترين شرحى كه تاكنون درباره طبقه او در ميان راويان و روايتهاى رسيده از او ديده ام به شرحى است كه استاد معظم حضرت آية الله خويى در مجلد دهم از «معجم رجال الحديث» از صفحه 46 تا 51 و از 407 تا 408 آورده و پس از او آنچه در «قاموس الرجال» است. ^۳
بالجمله از آنچه اين عالمان بزرگوار در طول هزار سال و بيشتر نوشته اند و آنچه امام عصر وى درباره او فرموده است، و ثاقت و بلكه جلالت قدر و بزرگى شأن او معلوم مى گردد.

به مشهد شجره رى ـ رضى الله تعالى عنه و أرضاه ـ حسن است، چه او ممدوح است و نصى بر توثيق او نيست. ليكن در نظر من، ناقد بصير و متبصر خبير اين نظر را مستهجن و قبيح مى شمارد و اگر درباره او جز حديث عرض دين و حقيقت معرفت او و فرموده امام هادى ابوالحسن ثالث ـ ع ـ كه «تو به حق دوست مايى» و نسب شريف وى كه از سلاله نبوت است نبود، او را كفايت مى كرد. ^۱
مرحوم نورى نويسد:
محقق داماد در «رواشح» در شرح حال و در فضل زيارت او روايتهاى متضافره آورده؛ از جمله اينكه كسى كه او را زيارت كند بهشت براى او واجب است. ^۲

سده دوازدهم

1) شيخ محمد بن حسن حر عاملى (م 1104) مؤلف كتاب «وسائل الشيعه» نويسد:
ابوالقاسم عبدالعظيم بن عبدالله بن على بن حسن بن زيد بن حسن بن على بن ابى طالب ـ ع ـ ، عابد و پارسا بود و او را حكايتى است كه دلالت بر حسن حال او كند. ابن بابويه گفته است اومرضى بود. علامه و نجاشى نيز چنان گفته اند. صدوق در «ثواب الاعمال» آورده است كه زيارت او چون زيارت حسين ـ ع ـ است. ^۳
2) علامه مجلسى (م: 1110 هـ .ق.) ذيل عنوان «فضل زيارت عبدالعظيم» روايت منقول از امام هادى ـ ع ـ را كه زيارت عبدالعظيم برابر زيارت حسين ـ ع ـ است از «ثواب الاعمال» صدوق و «كامل الزيارات» و نيز داستان در آمدن او را به رى تا به خاك سپرده شدنش در باغ عبدالجبار نقل كرده است.
3) محمد بن على اردبيلى (تاريخ ولادت و وفات او به تحقيق معلوم نيست و چون اجازه مجلسى براى او در سال 1098 صادر شده پس مى توان او را از علماى سده يازدهم و متوفاى سده دوازدهم به شمار آورد).
اردبيلى درباره عبدالعظيم نويسد:
عبدالعظيم بن عبدالله حسن علوى ... عابد و پارسا بود و او را حكايتى است كه بر نيكويى او دلالت كند (سپس