«غُلُوان الشباب» به اوّل جوانى گفته مى شود كه نيروهاى انسانى در اوج خود قرار دارد. ^۱
نكته قابل تذكّر اينكه گرچه هر دو لغت غلوّ و تعدّى، تجاوز از حدّ در ناحيه افراط را نشان مى دهند، اما هنگامى از لغت غلوّ استفاده مى شود كه بخواهيم مراتب بالاى تجاوز را برسانيم، در حالى كه لغت تعدّى مراتب پايين تر و ضعيفتر را مى رساند. ^۲

2 ـ غلوّ در نگاه قرآن و روايات

قرآن مجيد در دو سوره نساء و مائده، مسأله غلوّ در دين را مطرح نموده و با خطاب «ىا اَهْلَ الْكِتابِ لا تَغْلُو في دينِكُمْ»^۳ از مسيحيان مي خواهد كه دست از غلوّ دينى خود برداشته و حضرت عيسى ـ عليه السلام ـ را از حدّ، بالاتر نبرند و او را پسر خدا ندانند.
همچنين كتب روايى اهل سنّت و شيعه، حاوى رواياتى است كه حاكى از مذموم بودن غلوّ و نهى از آن است، كه به عنوان نمونه تنها به ذكر چند مورد بسنده مى نماييم.

۰.۱ ـ اهل سنّت از پيامبر اكرم ـ ص ـ چنين نقل كرده اند:«اياكم و الغلوّ فى الدين فانما هلك من كان قبلكم بالغلوّ فى الدين». ^۴

۰.در اين روايت، پيامبر اكرم ـ ص ـ ضمن بازداشتن مسلمانان از غلوّ دينى، آن را به عنوان علّت نابودى امّتها و اديان پيشين معرفى نموده است.

۰.۲ ـ كتب روايى شيعه از قول پيامبر اكرم ـ ص ـ چنين نقل كرده اند:«صنفان من امتى لانصيب لهم فى الاسلام، الناصب لاهل بيتى حرباً و غال فى الدين مارق منه... ^۵

۰.در ميان امّت من، دو گروه نصيبى از اسلام ندارند، (اوّل) كسانى كه عَلَم جنگ و مخالفت با اهل بيت من برافرازند و (دوّم) آنان كه در دين غلوّ نمايند و از حدّ آن تجاوز كنند».

گرچه بزرگان و قهرمانان حديث شيعه، سعى فراوانى در پالايش كتب روايى شيعه از خود بروز دادند، اما هنوز نمى توان مطمئناً حكم به زدوده شدن آن روايات از كتب شيعه نمود. بعضى از اختلافات عقيدتى ميان علماى شيعه را مى توان مستند به وجود اين گونه روايات دانست.
4 ـ عقايد افراطى اين گروهها موجب شد تا گروهى تفريطى كه احياناً با عنوان «مقصّرين» (كوتاهى كنندگان) از آنها ياد مى شود، با عقايدى در جهت عكس، پديد آيند. اين گروه، بخشى از روايات حاوى فضايل ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ را كه به نظرشان از آن بوى غلوّ و افراط به مشام مى رسيد، از كار انداختند.
5 ـ و در آخر شايد بتوان گفت مهمترين اثر منفى اين گروهكها، در علم رجال شيعه ظاهر گشت كه در آن، عدّه فراوانى از راويان به غلوّ متهم گشتند؛ راويانى كه در مجموع، در سلسله اسناد هزاران حديث شيعى واقع گشته بودند.
در اين ميان، تيغ تيز اتهام غلوّ، سينه پاك بعضى از استوانه هاى علم حديث شيعه را نيز دريد و مباحث رجالى فراوانى را در طول تاريخ اين علم، ايجاد نمود. ^۱
مقاله حاضر كه در دو بخش تنظيم يافته است، ابتدا به ذكر مباحثى كلّى پيرامون غلوّ در بخش اوّل و آنگاه به بحث و بررسى يكى از آثار غلوّ در علم رجال، يعنى به تحليل اتّهام به غلوّ در نظر «ابن غضائرى» خواهد پرداخت.

بخش اول: كلياتى درباره غلوّ

1 ـ غلوّ در لغت

غلوّ در لغت به معناى تجاوز و بالاتر رفتن هر چيز از اندازه خود معرّفى شده است. اين لغت، مصدر «غَلى يَغْلو» از باب نَصَرَ يَنْصُرُ و ناقص يايى است. غَلَيان كه به معناى جوشش مايعات و بالاتر رفتن دماى آنها از حد متعارف مى باشد، نيز از همين ريشه است.
همچنين «غَلاء» به معناى گرانى و بالاتر رفتن قيمت كالاها از حدّ متعارف نيز با اين لغت هم ريشه مى باشد.