113
فصلنامه علوم حديث 1

بيش از «صد» فرقه ذكر شده است.
در ميان كتب اين علم ـ كه بر خلاف علم تاريخ اسلام و علم حديث، از ذكر سند در مطالب خود بيگانه است ـ ، به نام فرقه هايى با عناوين زُراريه يا تميميه (منسوب به زرارة بن اَعين) ۱ ، هشاميّه (منسوب به هشام بن حكم) ۲ ، نعمانيه يا شيطانيه (منسوب به ابوجعفر محمد بن على بن نعمان احول مؤمن الطاق) ۳ ، جواليقية (منسوب به هشام بن سالم جواليقى) ۴ و يونسيّه (منسوب به يونس بن عبدالرحمن) ۵ برخورد مى نماييم كه به بزرگان اصحاب ائمه ـ عليهم السلام ـ نسبت داده شده است و براى آنان عقايد سخيفى برشمرده اند كه به نظر مى رسد ذكر اين گونه افراد در عداد غلات، تلاشى از سوى مخالفان و دشمنان شيعه در راه بد جلوه دادن مذهب شيعه و كوبيدن امامان معصوم از راه كوبيدن اصحاب آنان بوده است.
همچنين به نام فرقه هايى مانند «سبأيه» (منسوب به عبدالله بن سبأ) برخورد مى كنيم كه

1.مقالات الاسلاميين، ص ۳۳ ؛ الاعتصام: ابراهيم بن موسى بن محمد فخمى غرناطى (م ۷۹۰ ق.) مقدمه: سيد محمدرشيد رضا، قاهره، مطبعة السعادة، ۱۳۳۲ ق. ص ۱۶۹ ؛ الخطط المقريزيه، ج ۳ ، ص ۳۰۱؛ التبصير فى الدين و تمييز الفرقة الناجية من الفرق الهالكين، ابوالمظفر اسفراينى، تحقيق كمال يوسف الحوت، چاپ اوّل: بيروت، عالم الكتب، ص ۲۳ و ۴۰ ؛ الفرق الاسلاميه (ذيل كتاب شرح المواقف) محمد بن يوسف بن على بن سعيد كرمانى شافعى (م ۷۸۶ ق)، تحقيق سليمة عبدالرسول، بغداد، دانشگاه بغداد، ۱۹۷۳ م. ص ۴۲

2.مقالات الاسلاميين، ص ۲۹؛ التبصير فى الدين، ص ۴۱؛ الاعتصام، ص ۲۱۹ ؛ الملل والنحل، شهرستانى ج ۱، ص ۱۸۴

3.التبصير فى الدين، ص ۲۳؛ الفرق الاسلاميه، ص ۴۶؛ مقالات الاسلاميين، ص ۳۴

4.الملل والنحل، ج ۱ ، ص ۱۸۵

5.مقالات الاسلاميين، ص ۳۲ و ۳۳؛ الاعتصام، ص ۲۱۸؛ التبصير فى الدين، ص ۷۳؛ الخطط المقريزية، ج ۳، ص ۳۴


فصلنامه علوم حديث 1
112

اين روايت، منتهى اليه تفريط و افراط دينى را مطرح نموده و هر دو گروه (مفرط و مفرّط) را از اسلام حقيقى به دور دانسته است.

۰.۳ ـ حضرت على ـ عليه السلام ـ درباره خود و خاندانش چنين مى فرمايد:«اياكم و الغلوّ فينا... ۱

۰.از غلوّ و زياده روى درباره ما (اهل بيت ـ ع ـ) بپرهيزيد».

3 ـ تأثير غلوّ بر علوم اسلامى

بحث غلوّ و بالتبع معرّفى غلات، لااقل در هشت علم اسلامى مطرح گشته يا امكان طرح دارد؛ بدين معنى كه نتايج اين بحث، در آن علوم كاربرد عملى دارد.
نخست در علم «تاريخ اسلام» كه به ذكر حوادث مربوط به گروههاى مختلف غلات مانند مغيريه و خطّابيه پرداخته و سرنوشت آنان را بيان نموده است.
اگر در آينده علمى به نام «فلسفه تاريخ اسلام» پديد آيد، مى توان مباحثى همچون علل پديد آمدن غلات، علل انتساب آنان به شيعه و بررسى مقدار درستى اين انتساب، علل رشد اين گروهها و سرانجام، عوامل اضمحلال آنها را در اين علم جديد الظهور بررسى نمود. متأسفانه علم تاريخ اسلام كه بيشتر پديد آورندگان آن از ميان اهل سنّت مى باشند، به اين پديده توجّه كمترى مبذول داشته و از ذكر بسيارى از حوادث مربوط به غلات ساكت مانده است.
دومين علم، علم «مِلَل و نِحَل و فرقه شناسى» مى باشد كه برخلاف علم تاريخ، راه افراط را پيموده و به بزرگنمايى فرقه هاى مختلف غلات از جهت كيفيت و كميّت پرداخته است. ۲ تعداد فرقه هاى غلات در كتب اين علم، از «نُه» تا

1.عبدالواحد بن محمد تميمى آمدى، غرر الحكم و درر الكلم، شرح جمال الدين محمد خوانسارى، مقدمه و تصحيح ميرجلال حسينى ارموى (محدث)، انتشارات دانشگاه تهران، جلد ۲ ص ۳۲۴

2.به عنوان مثال تعداد فرقه هاى غلات در بعضى از كتب ملل و محل از قرار زير است: ۱ ـ ۱ ـ بيان الاديان، ابوالمعالى محمد حسينى علوى (م ۴۸۵ ق)، تصحيح اقبال آشتيانى، تهران، مطبعه مجلسى، ۱۳۱۳ هـ .ش. تعداد فرقه هاى غلات را ۹ فرقه ذكر مى كند. ۱ ـ ۲ ـ الملل و النحل، محمد بن عبدالكريم شهرستانى (۴۷۹ ـ ۵۴۸ ق)، چاپ دوّم: بيروت، دارالمعرفة، للطباعة والنشر. آنها را ۱۲ فرقه مى داند. ۱ ـ ۳ ـ فرق الشيعه، ابومحمد حسن بن موسى نوبختى، (متوفى در اوايل قرن چهارم هجرى) تعليقه سيد محمد صادق بحرالعلوم، چاپ چهارم: نجف، مكتبة الحيدرية، ۱۳۸۸ ق. تعداد آنها را ۲۰ فرقه ذكر مى كند. ۱ ـ ۴ ـ التنبيه و الرد على اهل الاهواء والبدع، ابوالحسين محمد بن احمد بن عبدالرحمن ملطى شافعى (م. ۳۷۷ ق)، تعليقه محمد زاهد بن حسن كوثرى، بغداد و بيروت، مكتبة المَثْنى و مكتبة المعارف، ۱۳۸۸ ق. تعداد آنها را بيش از ۲۰ فرقه مى داند. ۱ ـ ۵ ـ مقالات الاسلاميين واختلاف المصلين. ابوالحسن على بن اسماعيل اشعرى (م ۳۲۴ ق)، بى جا، بى نا، بى تا. تعداد اين فرقه ها را ۲۵ فرقه ذكر مى كند. ۱ ـ ۶ ـ الخطط المقريزية المسماة بالمواعظ والاعتبار بذكر الخطط والآثار، تقى الدين احمد بن على بن عبدالقادر معروف به مقريزى، بيروت، دار احياء العلوم ودار العرفان. فقط پنجاه فرقه براى گروه خطّابيه ـ يكى از گروههاى معروف غلات ـ ذكر مى كند. او تعداد فرقه هاى شيعه را سيصد فرقه ذكر مى كند. (ج ۳، ص ۳۰۰) ۱ ـ ۷ ـ فرهنگ فرق اسلامى، محمد جواد مشكور، مقدمه و توضيحات: كاظم مدير شانه چى، مشهد، بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى. در اين كتاب بيش از صد فرقه با عنوان غالى معرفى شده است.

  • نام منبع :
    فصلنامه علوم حديث 1
    تاريخ انتشار :
    پاييز 1375
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 12938
صفحه از 188
پرینت  ارسال به