توجيهاتى كه رهبران هواپرست غلات براى اباحيگرى هاى خود ارائه مى نمودند، استناد به اصول باطلى همچون كفايت معرفت امام از همه تكاليف ^۱ ، اصل آفرينش همه اشياء و طيبات و شهوات براى انسان ^۲ ، اصل وجوب احكام تا مرحله امتحان و نه پس از آن ^۳ و اصل كنايه اى بودن واجبات و محرّمات بود كه در توجيه اصل اخير مى گفتند:
واجباتى همانند نماز، روزه، زكات، حج و غيره كه در قرآن به آن فرمان داده شده است، اين اعمال ظاهرى نيست، بلكه اين اسامى، كنايه از افرادى است كه بايد آنها را دوست داشته باشيم؛ پس واجبى در قرآن غير از محبّت و مودّت آن افراد وجود ندارد.
و منظور از محرّماتى چون مردار، خون، گوشت خوك و... افرادى هستند كه بايد آنان را دشمن بداريم. پس هيچ حرامى در قرآن غير از دشمنى با آن افراد وجود ندارد». ^۴
به عبارت ديگر، اينها واجب و حرام را منحصر در تولّى و تبرّى، آن هم با تعريفى كه خود ارائه مى نمودند، مى دانستند.
در روايات ما اشاراتى به ترك واجبات از سوى غلات ^۵ و نيز كِنايه اى بودن واجبات و محرّمات نزد آنان ^۶ شده است.
و از اينجا درمى يابيم كه مراد از عباراتى همچون «در امتحان غلات در وقت نماز» يا «غالى نبودن يك راوى به جهت تعليم مسائل طهارت» يا «حكم نكردن به غلوّ يك راوى به جهت آنكه در اوقات نماز با او ملاقات نكرده تا نماز خواندن يا نخواندن او را دريابد» ^۷ همين غلوّ در ذات مى باشد.
و لذا مى بينيم قمى ها كه عزم خود را براى كشتن شخص متهم به غلوّى به نام محمد بن

سوزانده شدن نمود و ائمه ـ عليهم السلام ـ آنان را كافر دانسته و از اسلام به دور دانستند.
و مفوّضه گروهى از غلات هستند و تفاوت آنها با ديگر غلات در اين است كه آنان اعتراف به مخلوق بودن ائمه و حادث بودن آنها و قديم نبودشان مى نمايند؛ اما آفرينش و رزق را به ائمه نسبت مى دهند و مى گويند: خداوند فقط ائمه را آفريد، و آنگاه آفرينش عالَم و مافيها و جميع افعال و كارها را به آنان واگذار نمود». ^۱
در اينجا ممكن است از عبارت «وآنان را موصوف به فضيلتهايى در دين و دنيا ـ كه از حدّ آنها فراتر است ـ نمودند» ^۲ استفاده غلوّ در صفات شود. اما بايد توجّه داشت كه با توجّه به عبارات ايشان در ذيل و اطلاق حكم به كفر و نيز استشهاد به عمل حضرت على ـ ع ـ در مورد كشتن و سوزاندن غاليان، در مى يابيم كه اين عبارت به عنوان تتمّه عبارت قبل بيان شده و قصد بيان صفتى جداگانه از غلات با عنوان «غاليان در صفات» را نداشته است.
غاليان در ذات، در بُعد عَمَل، معمولاً قائل به اباحيگرى نسبى يا مطلق مى شدند. شايد بتوان گفت بجز گروه بشيريه (از پيروان محمد بن بشير) كه در زمان امام كاظم و امام رضا ـ عليهما السلام ـ مى زيسته و قائل به وجوب نمازهاى پنجگانه و روزه و اباحه جميع محرّمات و اسقاط همه واجبات ديگر بودند ^۳ و نيز گروه مفوّضه كه نماز و ديگر احكام شرعى را براى مبتديان، به منظور حفظ آنان از ديد دشمن واجب مى دانسته اند، ^۴ تقريباً همه فرقه هاى ديگر غلات، قائل به اباحيگرى مطلق شدند و حتى محرّماتى مانند لواط ^۵ و ازدواج با محارم را ^۶ نيز حلال شمردند. و از اين راه، پيروانى را به دور خود جمع نمودند؛ ضمن آنكه رهبران آنان نيز به اهداف مادّى خود نزديكتر مى شدند.