هر چند براى آنان افتخار است، ولى به تنهايى نمى تواند موجب بر كنارى آنان از خطا و اشتباه شود و زشتيها را از آنان نفى كند. قرآن مجيد نيز در موارد زيادى از صحابه اى كه جنبه نفاق داشته اند، ياد كرده است و همچنين روايات زيادى از رسول اكرم ـ ص ـ در مذمّت و نكوهش آنان وجود دارد كه در مبحث بررسى حالات صحابه به آن خواهيم پرداخت.

حديث نجوم، در نگاه پيشوايان اهل سنّت

اينك ببينيم ائمه حديث اهل سنّت و بزرگان آنان در خصوص حديث «نجوم» چه مى گويند:
احمد بن حنبل (م 241 هـ .): وى رئيس مذهب حنبلى است كه ذهبى درباره او مى گويد: «شيخ الاسلام، سيد المسلمين فى عصره، الحافظ الحجة...». حالات وى در معاجم رجالى مانند تاريخ بغداد، حلية الاولياء، طبقات شافعيه، تذكرة الحفاظ، وفيات الأعيان، شذرات الذهب، والنجوم الزاهرة آمده است.
وى، حديث «نجوم» را حديثى غير صحيح مى داند و عده اى، از جمله ابن اميرالحاج در كتاب خود (التقرير و التحبير) و ابن قدامه در «المنتخب» و صاحب «التيسير فى شرح التحرير» ^۱ ، نظر او (احمد بن حنبل) را آورده اند.
المزنى، شاگرد شافعى، (م 264 هـ .): ارباب معاجم، از جمله صاحبان وفيات الأعيان، مرآة الجنان، طبقات شافعيّه، العبر و حسن المحاضرة، از او ياد كرده اند. يافعى درباره او مى گويد: «الفقيه ابوابراهيم... كان زاهداً عابداً مجتهداً...» و شافعى او را ناصردين خود تلقى كرده است. مزنى، حديث «نجوم» را صحيح نمى داند. ما نظريه او را درباره حديث ياد شده، از اين سخن ابن عبدالبرّ دريافته ايم كه مى گويد:
قال المزنى، رحمه الله فى قول رسول الله ـ ص ـ «اصحابى كالنجوم»: «ان صحّ هذا الخبر [أى حديث النجوم فمعناه فى مانقلوا عنه و شهدوا به عليه...»
و جمله «إن صحّ هذا الخبر» در اين كلام، نقطه مورد نظر ماست و اين مطلب، حاكى از

ابن حزم گفته است: «الصحابة كلهم من اهل الجنّة قطعاً» ^۱ . و ابن عبدالبر ^۲ وابن اثير ^۳ و غزالى ^۴ و ديگران نيز به اين موضوع تصريح كرده اند.
برخى مانند ابن حجر (در «الاصابة»)، بر اين معنا ادعاى اجماع كرده اند، ولى آنچه كه جمعى از بزرگان آنان بدان تصريح كرده اند، اين گفته را رد مى كند.
حاجب گفته است: «اكثريت، به عدالت صحابه اعتقاد دارند؛ و گفته شده آنان مانند غير صحابه اند؛ و معتزله گفته اند صحابه عادلند مگر كسانى كه با على عليه السلام سرجنگ داشته اند» ^۵ .
اما گروه سوم؛ جمعى از بزرگان اهل سنّت مانند سعد تفتازانى ^۶ و مازرى (شارح «برهان»)، ^۷ وابن عماد حنبلى ^۸ و شوكانى ^۹ و ديگران... و از متأخّران، شيخ محمود ابوريّه ^۱۰ ، و شيخ محمد عبده ^۱۱ ، و سيد محمد بن عقيل العلوى ^۱۲ و سيد محمد رشيدرضا ^۱۳ ، و شيخ مقبلى ^۱۴ ، و شيخ مصطفى صادق الرافعى ^۱۵ و... بر اين عقيده اند كه صحابه بر كنارِ از خطا و اشتباه نيستند و در ميان آنان افرادى عادل و غير عادل وجود دارد، و اين دقيقاً همان ديدگاه شيعه است.
پس دسته اخير، گروهى ميانه رو هستند و اتفاق نظر دارند كه صحابه نيز مانند ساير مردم، داراى افرادى عادل و فاسق و مؤمن و منافق اند و همنشينى و مصاحبت با پيامبر ـ ص ـ ،