185
فصلنامه علوم حديث 1

نام اين كتاب را با اين تعابير ذكر نموده است:
«و كتاب مقتل الحسين صلوات الله عليه، المسمى بتسلية المجالس و زينة المجالس، للسيد النجيب العالم محمد بن ابى طالب الحسينى الحائرى». ۱
و در توثيق مصادر كتاب «بحار» فرمايد:
«وكتاب تسلية المجالس، مؤلّفه من سادة الأفاضل المتأخرين و هو كتاب كبير مشتمل على اخبار كثيرة اوردنا بعضها فى المجلد العاشر». ۲
با اينكه علامه مجلسى تصريح مى كند كه در جلد دهم كتابش از اين كتاب نقل نموده، ليكن با اقتصاى به عمل آمده معلوم شد كه از اين كتاب، در بحارالانوار مطلبى نقل نشده است.
متأسفانه اين كتاب، براى مدّتى مديد، در دسترس علما نبوده، لذا، جز آنچه از مرحوم مجلسى نقل شد، اظهار نظرى در مورد محتواى آن، از ساير علما به دست ما نرسيده است. و همين امر، موجب شده كه در كتابشناسيها، اين كتاب، به صورت مجمل يا اشتباه نقل شود. اينك تعابير علمايى كه كتاب را نديده اند از اين كتاب، به صورت مختصر نقل مى شود:
خوانسارى در «روضات الجنات» در شرح حال محمد بن ابى طالب استرآبادى، براى رفع توهم، و اشتباه نشدن وى با مؤلف مورد بحث ما مى نويسد:
ثم ليعلم ان هذا الرجل غير محمد بن ابى طالب الحسينى الحائرى الذى كان هو ايضاً كما فى رجال النيشابورى من جملة المشايخ وله كتاب «تسلية المجالس» و «زينة المجالس» كلاهما فى مقتل مولانا الحسين ـ ع ـ . ۳
از اينكه وى اين كتاب را دو كتاب پنداشته كاملاً واضح است كه كتاب در دسترس وى نبوده است. همچنين وى تصريح دارد كه اين مطلب را از كتاب «رجال نيشابورى» نقل مى كند و از اينجا معلوم مى شود كه نيشابورى ۴ نيز به كتاب دسترسى نداشته است.
كنتورى در «كشف الاستار» فقط نام كتاب و مؤلف آن را آورده، بدون آنكه به

1.بحارالانوار: ۱/۲۱

2.بحارالانوار: ۱/۴۰

3.روضات الجنات: ۷/۳۵

4.ميرزا محمد بن عبدالنبى بن عبدالصانع نيشابورى اخبارى، مقتول در ۱۲۳۲ هـ .ق؛ او سه كتاب در علم رجال تأليف نموده به نامهاى «صحيفة الصفا»، «كليات الرجال» و «تقويم الرجال»، كه هيچكدام از اين سه كتاب به چاپ نرسيده اند [ر.ك الذريعة ۱۰/۱۴۵].


فصلنامه علوم حديث 1
184

از اين نوشته معلوم مى گردد كه وى در «كَرَك» ۱ متولد شده و در همان ناحيه نشو و نما و نما يافته است و به لقب كركى اشتهار داشته است. مؤلف، در كتاب خود ذكر مى كند كه مدتى نيز ساكن دمشق بوده، ولى به جهت اينكه موفق به اظهار دين و مذهب خود در آن شهر نبوده، آن مدّت را از ايّام هدر رفته عمر خود مى داند و از اينكه توانسته از آن شهر كوچ كند و در كربلاى مُعلّى و كنار مرقد مطهّر حسينى رحل اقامت افكند، اظهار رضايت و خوشحالى مى كند و آن را از توفيقات الهى در حق خود مى داند.
از سال تولد و مدت عمر وى چيزى نمى دانيم و شرح حال نويسان، تا آنجا كه نگارنده اقتصا نموده، متذكر حالات وى نشده اند. تنها اطلاع ما از وى، از طريق همين كتاب مى باشد. او در كتاب خود ذكر مى كند كه در سال 921 هـ ، حج نموده و در سال 955 ، كتاب «السجع النفيس» را تأليف كرده است. از اينجا مى توان حدس زد كه وى به هنگام تأليف اين كتاب، بيش از پنجاه سال داشته است.
او همچنين در اين كتاب از تأليفات خود نيز ياد مى كند كه ما جداگانه به آنها خواهيم پرداخت.
همچنين از همين كتاب برمى آيد كه مؤلف، ملقب به فخرالدين و شمس الدين بوده است. و از لقب «زين الخطباء» كه به اول نام وى در آغاز نسخه اضافه شده مى توان فهميد كه او از خطباى مشهور عصر خود بوده كه البته خطبه هاى وى در اين كتاب، گواهانى گويا بر اين مطلب اند.

اعتبار كتاب

سعى مؤلف در اين كتاب، بر آن بوده كه تاريخ ائمه ـ عليهم السلام ـ را از احاديث صحيح نقل نمايد و از آوردن احاديث ضعيف و غير قابل اعتماد خوددارى نمايد. خود در اين مورد مى نويسد:
«ولم اورد فيه من الاحاديث إلّا ما صَحَّحه علماء نا و رَجَّحه أعلامنا و دوَّنوه فى كتبهم و نقلوه عن ائمتهم».
علاوه بر اظهار مؤلف، اعتماد علامه مجلسى ـ ره ـ بر اين كتاب، خود دليل اعتبار آن است. علامه در مقدمه «بحارالانوار»، در ذكر مصادر كتابش، در دو جا

1.«كَرَك» كه از قديم به نام «كَرَكِ نوح» ناميده مى شود، روستايى است در جبل عامل لبنان.

  • نام منبع :
    فصلنامه علوم حديث 1
    تاريخ انتشار :
    پاييز 1375
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 12893
صفحه از 188
پرینت  ارسال به