نام اين كتاب را با اين تعابير ذكر نموده است:
«و كتاب مقتل الحسين صلوات الله عليه، المسمى بتسلية المجالس و زينة المجالس، للسيد النجيب العالم محمد بن ابى طالب الحسينى الحائرى». ^۱
و در توثيق مصادر كتاب «بحار» فرمايد:
«وكتاب تسلية المجالس، مؤلّفه من سادة الأفاضل المتأخرين و هو كتاب كبير مشتمل على اخبار كثيرة اوردنا بعضها فى المجلد العاشر». ^۲
با اينكه علامه مجلسى تصريح مى كند كه در جلد دهم كتابش از اين كتاب نقل نموده، ليكن با اقتصاى به عمل آمده معلوم شد كه از اين كتاب، در بحارالانوار مطلبى نقل نشده است.
متأسفانه اين كتاب، براى مدّتى مديد، در دسترس علما نبوده، لذا، جز آنچه از مرحوم مجلسى نقل شد، اظهار نظرى در مورد محتواى آن، از ساير علما به دست ما نرسيده است. و همين امر، موجب شده كه در كتابشناسيها، اين كتاب، به صورت مجمل يا اشتباه نقل شود. اينك تعابير علمايى كه كتاب را نديده اند از اين كتاب، به صورت مختصر نقل مى شود:
خوانسارى در «روضات الجنات» در شرح حال محمد بن ابى طالب استرآبادى، براى رفع توهم، و اشتباه نشدن وى با مؤلف مورد بحث ما مى نويسد:
ثم ليعلم ان هذا الرجل غير محمد بن ابى طالب الحسينى الحائرى الذى كان هو ايضاً كما فى رجال النيشابورى من جملة المشايخ وله كتاب «تسلية المجالس» و «زينة المجالس» كلاهما فى مقتل مولانا الحسين ـ ع ـ . ^۳
از اينكه وى اين كتاب را دو كتاب پنداشته كاملاً واضح است كه كتاب در دسترس وى نبوده است. همچنين وى تصريح دارد كه اين مطلب را از كتاب «رجال نيشابورى» نقل مى كند و از اينجا معلوم مى شود كه نيشابورى ^۴ نيز به كتاب دسترسى نداشته است.
كنتورى در «كشف الاستار» فقط نام كتاب و مؤلف آن را آورده، بدون آنكه به

از اين نوشته معلوم مى گردد كه وى در «كَرَك» ^۱ متولد شده و در همان ناحيه نشو و نما و نما يافته است و به لقب كركى اشتهار داشته است. مؤلف، در كتاب خود ذكر مى كند كه مدتى نيز ساكن دمشق بوده، ولى به جهت اينكه موفق به اظهار دين و مذهب خود در آن شهر نبوده، آن مدّت را از ايّام هدر رفته عمر خود مى داند و از اينكه توانسته از آن شهر كوچ كند و در كربلاى مُعلّى و كنار مرقد مطهّر حسينى رحل اقامت افكند، اظهار رضايت و خوشحالى مى كند و آن را از توفيقات الهى در حق خود مى داند.
از سال تولد و مدت عمر وى چيزى نمى دانيم و شرح حال نويسان، تا آنجا كه نگارنده اقتصا نموده، متذكر حالات وى نشده اند. تنها اطلاع ما از وى، از طريق همين كتاب مى باشد. او در كتاب خود ذكر مى كند كه در سال 921 هـ ، حج نموده و در سال 955 ، كتاب «السجع النفيس» را تأليف كرده است. از اينجا مى توان حدس زد كه وى به هنگام تأليف اين كتاب، بيش از پنجاه سال داشته است.
او همچنين در اين كتاب از تأليفات خود نيز ياد مى كند كه ما جداگانه به آنها خواهيم پرداخت.
همچنين از همين كتاب برمى آيد كه مؤلف، ملقب به فخرالدين و شمس الدين بوده است. و از لقب «زين الخطباء» كه به اول نام وى در آغاز نسخه اضافه شده مى توان فهميد كه او از خطباى مشهور عصر خود بوده كه البته خطبه هاى وى در اين كتاب، گواهانى گويا بر اين مطلب اند.

اعتبار كتاب

سعى مؤلف در اين كتاب، بر آن بوده كه تاريخ ائمه ـ عليهم السلام ـ را از احاديث صحيح نقل نمايد و از آوردن احاديث ضعيف و غير قابل اعتماد خوددارى نمايد. خود در اين مورد مى نويسد:
«ولم اورد فيه من الاحاديث إلّا ما صَحَّحه علماء نا و رَجَّحه أعلامنا و دوَّنوه فى كتبهم و نقلوه عن ائمتهم».
علاوه بر اظهار مؤلف، اعتماد علامه مجلسى ـ ره ـ بر اين كتاب، خود دليل اعتبار آن است. علامه در مقدمه «بحارالانوار»، در ذكر مصادر كتابش، در دو جا