ولى پس از تأسيس جمهورى اسلامى ايران، دانشمندان شيعه هيچ عذرى پيش خدا ندارند.

علوم حديث: جناب عالى از چه زمان به پژوهشهاى حديثى روى آورديد؟ علل و انگيزه و زمينه هاى آن را بيان فرماييد:

محمدى رى شهرى: من از همان آغاز دوره طلبگى و از زمانى كه توانستم كتابهاى روايى را بخوانم و بفهمم، جاذبه زيادى در وجود خود نسبت به احاديث اسلامى خصوصاً احاديث اعتقادى، اخلاقى و عرفانى احساس مى كردم، و از همان زمان اين احساس در من وجود داشت كه حديث، جايگاه شايسته خود را در حوزه هاى علميه پيدا نكرده و جايگاهى را كه بايد داشته باشد، دارا نيست. بهترين سرمايه اى كه حوزه هاى علميه براى خودسازى، ارشاد و سازندگى ديگر افراد جامعه مى توانند داشته باشند، قرآن و احاديث اسلامى است. و همان طور كه در روايات آمده، بهترين وسيله تبليغ مكتب اهل بيت ـ ع ـ ، آشنا كردن مردمان به سخنان زيبا و شيرين و دلنشين آنهاست. متأسفانه در حوزه هاى علميه، بهاى لازم به اين سرمايه گرانبها داده نمى شود. اين احساس موجب شد كه تلاش بيشترى در زمينه آشنا كردن مردم خصوصاً نسل جوان با احاديث اسلامى داشته باشم.
در سال 46 كه در نجف بودم، با مراجعه به مجموعه هاى حديثى، احاديثى را كه به نظرم جالب مى رسيد يادداشت مى كردم، ولى هرگز فكر نمى كردم اين يادداشت بردارى از احاديث، روزى به مؤسسه فرهنگى دارالحديث و تنظيم موسوعه بزرگ احاديث اسلامى و دانشكده علوم حديث منتهى شود. سال 47 در زندان مشهد به فكر افتادم احاديث يادداشت شده را به صورت الفبايى تنظيم كنم و همانجا كار را شروع كردم. پس از آزادى از زندان ـ كه دومين زندان من بود ـ تصميم گرفتم براى كار اساسى روى احاديث اسلامى در ابعاد غير فقهى، وقت كافى بگذارم. كار را از كتاب شريف بحارالانوار آغاز كردم و تمامى آن را تقريباً دوبار خواندم و يادداشت برداشتم و همينطور بسيارى از متون حديثى را مرور كردم كه نتيجه آن، كتاب «ميزان الحكمة» است كه در دسترس همگان قرار دارد و اميدوارم توفيق تكميل آن را با همكارى همكاران دارالحديث داشته باشم.

علوم حديث: حديث چه نقشى در شناخت مكتب و ابعاد گوناگون دين دارد؟

محمدى رى شهرى: جمع و حمل و فهم و شرح احاديث اسلامى و به طور كلى پژوهشهاى حديثى در تاريخ اسلام به طور عام و در تاريخ شيعه به طور خاص، يكى از فصول مهم تاريخ اسلام است.
نگارش حديث در قرن اوّل و دوّم و تا اوائل قرن سوم هجرى به طور غير رسمى انجام مى شد و كتابت حديث رسماً ممنوع بود و از اين رو عمده نوشته هاى حديثى مربوط به بعد از رفع اين ممنوعيت است. دانشمندان و محدثان شيعه در دوره خطرناك منع حديث، نقش مهمّى در حفظ و حراست احاديث ايفا نمودند. آنان با توصيه پيشوايان خود، با رنجهاى فراوان، نسبت به كتابت حديث و حفظ آثار پيامبر ـ ص ـ و خاندان او همّت گماشتند و اگر اين فداكارى نبود، ما امروزه راهى براى شناخت اسلام اصيل و نقد روايات موجود نداشتيم. چرا كه در طول سالهاى متمادى، جاعلان حديث، رواياتى را در مجموعه احاديث رسيده از پيامبر ـ ص ـ و ائمه معصومين ـ ع ـ وارد ساختند كه ساختگى بودن بسيارى از آنها جز از طريق كارى كه دانشمندان پيرو اهل بيت در آن دوره حساس و خطرناك انجام دادند، امكان پذير نبود. براى شناخت اسلام و قرآن، هيچ راهى مطمئن تر از راه اهل بيت نيست؛ چرا كه «اهل البيت ادرى بما فى البيت». در واقع، علما ومحدثان شيعه در طول تاريخ، اسلام شناسى از طريق اهل بيت را به مردم ارائه كرده اند و مى كنند.
نكته قابل توجه آن است كه چه در دوره منع كتابت و نشر حديث و چه بعد از آن، اصولاً كارها و نوشته ها جنبه فردى داشته و كارى به صورت جمعى و تشكيلاتى و با در نظر گرفتن تمامى نيازهاى جامعه، صورت نگرفته است. البته برخى از علما و خصوصاً مرحوم علّامه مجلسى ـ رضوان الله تعالى عليه ـ در اين زمينه تلاشهاى فراوانى داشته اند؛ ليكن در عين حال نتوانستند تشكيلاتى به وجود بياورند كه پاسخگوى نيازهاى جهان اسلام باشد و همراه با زمان رشد كند و گسترش يابد. هنوز هم پس از گذشت چهارده قرن، جاى چنين اقدام سازمان يافته و تشكيلاتى در رابطه با تنظيم، تبويب، شرح و پالايش و تحقيق در مسائل مربوط به حديث خالى است. البته در گذشته اين عذر براى گذشتگان بود كه حكومتها عمدتاً مانع يك اقدام اصولى و تشكيلاتى در اين زمينه بودند،