در همایش علمی «مدرسه کلامی کوفه»، نشست‌های علمی «جریان شناسی فکری امامیه در کوفه»، «منابع معرفت در مدرسه کوفه»، «بداء در اندیشه متکلمان امامیه در عصر حضور» و «رابطه فعل الهی با فعل انسان در اندیشه متکلمان نخستین امامیه» برگزار شد.
با برگزاری چهار نشست تخصصی، همایش علمی «مدرسه کلامی کوفه»، برگزار شد.
نشست علمی جریان شناسی فکری امامیه در کوفه، اولین نشست از همایش علمی "مدرسه کلامی کوفه"با سخنرانیحجت الاسلام دکتر سیدحسن طالقانی، عضو هیات علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث صبح امروز سه شنبه ۲۴ مهر ماه ۱۴۰۳ در سالن همایش مدرسه عالی شهید مطهری برگزار شد.
حجت الاسلام دکتر طالقانی در ابتدای این نشست در خصوص جریان شناسی فکری امامیه در کوفه گفت: مدرسه کلامی کوفه توسط شاگردان امام سجاد و امام باقر علیهما السلام در اوایل قرن دوم در کوفه شکل گرفت و تلاش این شاگردان برای اخذ احادیث اعتقادی و تبیین این روایات و همچنین نظریه پردازی بر اساس معارف اهل بیت علیهم السلام منجر به شکل گیری یک مدرسه کلامی در اوایل قرن دوم در کوفه گردید.
وی افزود: درون این مدرسه جریان هایی کلامی شکل گرفته که اگرچه در اصول فکری و اعتقادی همنوا هستند اما تفاوت هایی روشی و محتوایی با هم دارند که مهمترین این جریان ها دو جریان محدث متکلمان و متکلمان متن محور است.
ایشان اظهار داشت: جریان محدث متکلمان تلاش داشتند ضمن اخذ روایات از اهل بیت علیهم السلام در فهم و تبیین آنها تلاش می کردند اما از متن و ساختار درونی و ادبیات روایات خارج نمی شدند و بر آن بودند که همین روش پاسخگوی سوالات جامعه مومنین است از این رو کمتر در حوزه مواجهه با مخالفان ورود می کردند. متکلمان نظریه پرداز علاوه بر اخذ حدیث و فهم و تبیین آن ، با تکیه بر عقل و بر اساس روایات به نظریه پردازی در حوزه اعتقادات می پرداختند و معتقد بودند ادبیات و ساختار روایات برای پاسخگویی به جریان های رقیب کافی نیست و باید با بهره گیری از مبانی عقلی به این روایات توجه کرد و نظریه ها و ادبیات علمی اعتقادی بازتولید کرد و از این رو در حوزه مناطره و مواجهه با مخالفان فعال بودند.
ایشان در پایان این نشست با نام بردن از برخی اصحاب ائمه که رهبری این دو جریان فکری امامیه در کوفه را بر عهده داشتند به نمونه هایی از تفاوت روش کلامی این اصحاب در برخی موضوعات کلامی اشاره کرد.
**************************************
نشست علمی منابع معرفت در مدرسه کوفه، دومین نشست از همایش علمی "مدرسه کلامی کوفه"با سخنرانیحجت الاسلام دکتر علی امیرخانی، عضو هیات علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث صبح امروز سه شنبه ۲۴ مهر ماه ۱۴۰۳ در سالن همایش مدرسه عالی شهید مطهری برگزار شد.
حجت الاسلام دکتر امیرخانی در ابتدای این نشست در خصوص منابع معرفت در مدرسه کوفه گفت: مکتب تشیع همواره مکتبی عقل گرا بوده و عقل در شمار منابع معرفتی این مکتب بوده است. وحی و فطرت از منابع معرفت امامیه است که بر آن در مدرسه کوفه تاکید شده است.
وی افزود: نکته مهم در این میان تبیین رابطه و جایگاه این منابع معرفتی است که همواره مورد مناقشه بوده است در طول تاریخ در مورد جایگاه منابع معرفتی اشاره شده دیدگاه هایی ارائه شده و اصطلاحات و تقسیم بندی هایی در این باب ارائه شده برخی عقل را مفتاحی دانسته و آن را تنها ابزار ورود به دین دانسته و آن را معرفت زا ندانسته اند که در میان اهل حدیث این دیدگاه رایج بوده برخی دیگر دیدگاه عقل به عنوان میزان را طرح کرده اند بدین معنا که تمامی معارف با عقل شناخته می شود و خود را بی نیاز از وحی می داند که در میان معتزلیان مطرح بود در این میان متکلمان امامیه در کوفه نگاهی متفاوت به جایگاه معرفتی عقل داشته اند.
ایشان در بیان دیدگاه متکلمان امامی در کوفه با تاکید بر اینکه آنان حجیت عقل را مستقل و ذاتی می دانستند و نگاهی ابزاری به عقل نداشتند اظهار داشت: این که متکلمان بر آن بودند این عقل باید در تعامل با وحی باشد و در فرایند تعقل نیازمند وحی است تا به اصطلاح اثاره شود و از خطا در نظریه پردازی مصونیت یابد.
دکتر امیرخانی در ادامه به تبیین جزئیات این دیدگاه و چگونگی این تعامل بر به حاشیه رفتن این دیدگاه در ادامه تاریخ اندیشه اشاره کرد.
ایشان فطرت را از دیگر منابع معرفت در اندیشه متکلمان امامی کوفه دانست که در انسان ودیعه نهاده شده و توانایی شناخت معارف بنیادین را دارد و فعل خدا و صنع او می باشد.
**************************************
نشست علمی "بداء در اندیشه متکلمان امامیه در عصر حضور"، سومین نشست از همایش علمی "مدرسه کلامی کوفه"با سخنرانیحجت الاسلام دکتر سیدجمال الدین موسوی، عضو هیات علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث صبح امروز سه شنبه ۲۴ مهر ماه ۱۴۰۳ در سالن همایش مدرسه عالی شهید مطهری برگزار شد.
حجت الاسلام موسوی در ابتدای این نشست در خصوص بداء در اندیشه متکلمان امامیه در عصر حضور گفت: بدا همانند رجعت از آموزه های خاص شیعه بوده که همواره در تاریخ از سوی مخالفان مورد هجمه واقع شده است. در حالی که اهمیت این آموزه در روایات اهل بیت علیهم السلام و نتایج عملی آن در امور مختلف مورد تاکید قرار گرفته است.
وی افزود: برخی جریان ها و ادیان چون یهودیت در تقابل با آموزه بدا دست خدا را پس از خلقت عالم بسته و هر گونه تغییری در مقدرات الهی را محال دانسته اند.
دکتر موسوی در ادامه به بیان کارکرد این آموزه بر اساس آموزه های اهل بیت علیهم السلام پرداخت که در میان متکلمان عصر حضور رایج بوده است و آن را متفاوت از نسخ دانست که بعد از عصر حضور متکلمان امامی بدا را بدان معنا کردند.
وی افزود: بر اساس دیدگاه متکلمان کوفه که برگرفته از آیات و روایات است بدا متفاوت از نسخ و ابدا بوده و تغییر در اراده الهی است و با نظام اراده الهی و علم پروردگار و همچنین آموزه امر بین الامرین در هم آمیخته است.
ایشان گفت: ظرافت تبیین کوفیان از مسئله بدا در آن است که تغییر اراده الهی به گونه ای تبیین شده که موجب تغییر در علم الهی به معنای جهل پروردگار نمی شود.
**************************************
نشست علمی "رابطه فعل الهی با فعل انسان در اندیشه متکلمان نخستین امامیه"، سومین نشست از همایش علمی "مدرسه کلامی کوفه"با سخنرانیحجت الاسلام دکتر سیداکبر اقوام کرباسی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی صبح امروز سه شنبه ۲۴ مهر ماه ۱۴۰۳ در سالن همایش مدرسه عالی شهید مطهری برگزار شد.
حجت الاسلام دکتر کرباسی در ابتدای این نشست در خصوص مسئله رابطه فعل الهی با افعال انسان در اندیشه متکلمان نخستین امامیه گفت: مسئله رابطه فعل انسان با فعل الهی پیشینه ای طولانی در تاریخ تفکر بشر داشته و زمینه های آن در قرآن و احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام اشاره شده است.
وی افزود: مسئله قدر و جبر و اختیار از نخستین مسائل کلامی در میان مسلمانان است که مورد توجه متکلمان امامی در مدرسه کوفه نیز بوده و در آن بر محور آموزه های اهل بیت علیهم السلام نظریه پردازی کرده اند.
ایشان اظهار داشت: متکلمان امامیه در میان دو دیدگاه جبر و تفویض، دیدگاهی خاص خود را با عنوان امربین الامرین که برگرفته از روایات اهل بیت علیهم السلام است را ارائه کرده اند.
حجت الاسلام دکتر کرباسی در ادامه به چگونگی وقوع فعل اختیاری انسان و نیز به اشکالات دیدگاه جبر و تفویض که از سویی با عدل الهی ناسازگار بوده و از سوی دیگر توحید افعالی را زیر سوال می برد اشاره کرد.
ایشان در تبیین دیدگاه متکلمان کوفه گفت: آنان قدرت و اختیار انسان و مشیت و قدرت پروردگار را ذیل آموزه امر بین الامرین و تبیین دقیق معنای استطاعت قابل جمع می دانستند که در روایات اهل بیت علیهم السلام به آن اشاره شده است.
لازم به ذکر است این نشست در راستای همایش علمی "مدرسه کلامی کوفهاز سومین مدرسه کلام اسلامی طهران با مشارکت و همکاری پژوهشگاه قرآن و حدیث، انجمن کلام اسلامی حوزه، معاونت پژوهش و فناوری مدرسه عالی و دانشگاه شهید مطهری در روز سه شنبه ۲۴ مهر ماه ۱۴۰۳ در سالن همایش مدرسه عالی شهید مطهری برگزار شد.
همچنین بیش از ۴۰ اثر پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام پژوهشگاه در محل برگزاری همایش در معرض بازدید علاقه مندان به آثار تاریخ کلام قرار گرفت.
