استادیار گروه قرآن و حدیث مجتمع آموزش عالی بنت‌الهدی صدر گفت: معرفت حضرت زینب(س) به خداوند متعال موجب شده بود که رضایتش نسبت به خداوند بیشتر شود و در برابر خداوند علیم و حکیم سر تسلیم فرود آورد.
حضرت زینب(س) پرچمدار صبر و ایثار و الگوی استقامت در راه دین است؛ بانویی که با ایستادگی عقلانی و الهی به همه آموخت که در راه خدا جز با صبر و استقامت نمی‌توان به پیروزی حقیقی رسید.
خبرنگار ایکنا به مناسبت میلاد با سعادت آن حضرت با طاهره ماهروزاده؛ استادیار گروه قرآن و حدیث مجتمع آموزش عالی بنت‌الهدی صدر، درباره مقام صبر آن حضرت گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانیم؛
مقام صبر یکی از بارزترین ویژگی‌های حضرت زینب(س) است، این ویژگی از منظر آیات و روایات چطور تبیین شده است؟
ایام ولادت و شهادت‌های معصومان(ع) زمان مناسبی است که با سیره آن بزرگواران آشنا شویم تا چراغ راه زندگی ما قرار گیرند. مکتب تربیتی اسلام علاوه بر اینکه ما را با ارزش‌های دینی، معنوی و اجتماعی آشنا می‌کند الگوهای عملی هم در تمامی عصرها ارائه داده است که به عنوان اسوه پیش روی ما قرار می‌گیرند.
صبر یکی از با ارزش‌ترین فضیلت‌ها در دین اسلام است که در برخی از روایات به عنوان مادر تمام فضیلت‌ها و از مهم‌ترین مقامات عرفانی شناخته شده است. این ویژگی اخلاقی مختص انسان است یعنی این فضیلت در فرشتگان و حیوانات قابل تصور نیست و بیش از ۷۰ بار در قرآن کریم از صبر و صابران سخن به میان آمده است. از جمله این آیات می‌توان به سوره هود آیه ۱۱ اشاره کرد که فرموده است:إِلَّا الَّذِینَ صَبرَُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أُوْلَئکَ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ کَبِیر(مگر آن کسانى که صبر کردند در بلاها و عمل کردند نیکی‌ها را، آن گروه از براى ایشان آمرزش و مژده بزرگ است). در سوره بقره آیه۱۵۷ فرموده است:أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ؛ اينها، همان‌ها هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده و آنها هدايت يافتگان هستند. خداوند همچنین در آیه ۷۵ فرقان می‌فرماید:سَلاَمٌ عَلَیْکُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ؛ به آنان که وارد بهشت شدند می‌گویند: «درود بر شما به [پاداش] آنچه صبر کردید. راستى چه نیکوست فرجام آن سراى» (رعد، آیه ۲۴).أُولَٰئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلَامًا.
خداوند متعال در قرآن صابران را نه تنها سلام ویژه داده بلکه جنات نعیم را به آنها بشارت داده و صابران محبوب درگاه الهی هستند و جزء بندگان خاص الهی‌اند و برای رسیدن به مقام صابران نیاز به عمل و چه بسا برای اینکه جزء این بندگان باشیم نیاز به دعا داریم. حضرت زینب(س) هم با توجه به تحمل سختی‌ها و مصائبی که در واقعه کربلا متحمل شدند به عنوان اسوه صبر و تقوا معروف هستند.
تعریف صبر از منظر نصوص دینی چیست چون گاهی صبر با تحمل یا کوتاه آمدن اشتباه گرفته می‌شود.
در تعریف مفهوم صبر معانی متعددی مطرح شده است؛ از جمله مفردات راغب اصفهانی گفته است که واژه صبر یک لفظ عامی است که کاربردهای مختلفی دارد و در مواقع مختلف می‌تواند مصادیق مختلفی هم داشته باشد؛ اگر شکیبایی و خودداری نفس در برابر مصیبت باشد صبر نامیده شود و ضد آن جزع و بی‌تابی است. اگر صبر در جنگ باشد شجاعت و پایداری نامیده می‌شود و ضد آن ترس است؛ اگر صبر در کار، ملال‌آور و دلتنگ‌کننده باشد ظرفیت داشتن و دلدار بودن نامیده می‌شود و ضد آن کم‌ظرفیتی و دلتنگی است. اگر صبر در مقام خودداری از سخن گفتن باشد کتمان نامیده می‌شود و ضد آن فاش‌کردن سخن و ناآرامی است.
با توجه به وسعت معنایی صبر می‌توان حضرت زینب(س) را الگوی تمام عیار برای تمامی معانی مطرح شده بدانیم. حضرت زینب(س) در تمام طول زندگی خود در برابر مصیبت‌هایی که با آن روبرو شدند؛ مانند غم از دست دادن پدر و مادر و غم از دست دادن برادرشان امام حسن(ع) صبورانه برخورد کردند و اوج این صبر و شکیبایی را ما در صحنه کربلا و در شهادت برادر عزیزش امام حسین(ع) مشاهده می‌کنیم.
صبر به معنای شجاعت و به معنای این است که انسان در برخورد با سختی‌ها و خطرها، دل استواری داشته باشد که کاربرد این واژه در برابر مبارزات و جهاد و نهراسیدن از رویارویی با دشمن در جنگ‌ها است؛ حضرت زینب(س) دارای یک نیروی قلبی و یک قدرت اراده و قوت روحی بود که سبب شد با وجود تمام سختی‌هایی که در صحنه کربلا دید بر تمامی مشکلات غلبه کند و رشادت به خرج دهد و حماسه‌آفرین باشد. حضرت زینب(س) با تمام تشویش‌ها در روز عاشورا با مشاهده داغ‌های پی در پی عزیزانش و دیدن بدن‌های خونین آنها همچنان استوار و محکم باقی ماند در مقابل تمام یزیدیانی که گمان می‌کردند به پیروزی رسیده‌اند جمله ما رایت الا جمیلا را بر زبان جاری نمود؛ جز زینب(س) چه کسی می‌توانست این همه دشمنی و مظلومیت را تحمل کند.
اینقدر صبور بودن یک انسان در برابر این همه مصیبت و مانع از کجا ناشی می‌شود؟
این توان و ایستادگی به دو امر مهم بر می‌گردد؛ اول به معرفت حضرت زینب(س) به خداوند متعال یعنی به هر میزان که معرفت انسان نسبت به خداوند متعال بیشتر بشود رضایتش نسبت به خداوند بیشتر می‌شود و در برابر خداوند علیم و حکیم سر تسلیم فرود می‌آورد. مقام رضا اوج محبت و دلدادگی به خداوند است که نشانه اخلاص کمال و نداشتن هیچ انگیزه‌ای جز پسند و خواست مولا است. انسان‌های وارسته در مقابل خواست خدا تسلیم هستند و این را برای خود یک کمال می‌دانند و با پشتوانه رضا، هر مشکل و بلا و مصیبتی را صبورانه و عاشقانه تحمل می‌کنند.
اما نکته دوم اینکه صبوری حضرت به واسطه شجاعتی است که در او در اثر تقوا و شناخت و معرفت الهی حاصل شده بود به گونه‌ای که در صحنه‌های سخت شب و روز عاشورا حتی نماز شبش را ترک نکرد و هیچگاه در مقابل دشمن از خود ناتوانی نشان نداد. صبر و شجاعت حضرت زینب(س) و ایمان راسخ دختر علی بن ابیطالب و فاطمه زهرا(س) توانست چهره زشت و منافقانه امویان را آشکار کند و اثرات عظیم حماسه کربلا را سرمشق زندگی برای تمامی مردان و زنان تا ابد قرار دهد.
زمینه‌های الگوگیری از حضرت زینب(س) برای نسل جدید چگونه قابل تبیین است؟
این الگوگیری در چند بعد قابل ملاحظه و تبیین است، اول در صبر. حضرت زینب(س) با تحمل بلایای سخت و آزمون‌های زندگی پس از شهادت امام حسین (ع)، نشان داد که صبر و استقامت به انسان قدرت فوق‌العاده می‌دهد تا در برابر چالش‌های زندگی پایداری داشته باشد. دوم الگوی اندیشه و حکمت؛ حضرت زینب(س) با سخنان شجاعانه و حکیمانه خود رسالت امام زمان خودش را ادامه داد.
سوم، الگوی عدالت و انصاف؛ حضرت زینب(س) با دفاع از حقوق و عدالت در مقابل ستم و ظلم، نشان داد که اهمیت انصاف و عدالت در جامعه بی‌نظیر است و باید همواره به دنبال تحقق این ارزش‌ها بود. چهارم، الگوی خودسازی و تقوا؛ حضرت زینب(س) با رفتار و گفتارش ارزش‌های دینی را زنده نگه داشت حجاب او، عبادت او، خدمت به جامعه خودش، مواظبت از اسرا و خیلی از ارزش‌های دیگر، به نسل جوان الگویی برای پیروی از ارزش‌های دینی و معنوی ارائه می‌دهد.
