استاد حوزه و دانشگاه گفت: بزرگترین و ماندگارترین اعجاز فاطمه زهرا(س)، تربیت اولادی همچون امام حسین(ع) و امام حسن(ع) است که تا ابد در اذهان بشری ماندگار هستند.
یکی از مهمترین شیوههای تعلیم و تربیت، روش الگوگیری است. انسانها در زندگی مادی و معنوی خود همواره نیازمند به راهنما و الگو بودهاند و این نیاز در حیات معنوی و رشد و بالندگی روح آنان برای رسیدن به کمال مطلوب بیش از هر چیزی محسوس بوده است.
به گواهی قرآن کریم و روایات همچنین متون ادعیه و زیارات، پیامبران و امامان بهعنوان بارزترین نشانه و بهترین الگو و اسوه هستند که خداوند برای جوامع بشری فرستاده است. در میان انوار درخشان، به شهادت امامان معصوم(ع)، حضرت زهرا(س) را کوثر زلال بهشتى، سرچشمه پاک و شفاف خلقت، چشمهسار عصمت و امامت که از مرکز فیض بهرهمند و سیراب مىشود، انسان کامل و شاخصترین اسوه معرفی میکنند.
از اینرو گفتوگوی خبرنگار ایکنا با حجتالاسلام والمسلمین محمدجواد طبسی، استاد حوزه و دانشگاه و نویسنده کتابهایی همچون حياة الصديقه فاطمه(س)، فاطمه الگوى حيات زيبا، نقش زنان مسلمان در جنگ و وظايف متقابل زن و شوهر؛ برآن است تا بتواند برشی کوتاه از زندگی اسوه مقاومت، حضرت فاطمه زهرا(س) را به سمع و نظر مخاطبان برساند. در ادامه مشروح گفتوگو از نظر میگذرد:
نسبت انسان امروز با حضرت فاطمه(س) چیست و چه درسهایی میتوان از حضرت آموخت؟
انسان امروز با تعیین اسوه و پیروی از آن الگو بدون شک به کمال میرسد. انسانهای بزرگ، امتیازات بسیار والایی دارند که باید کسانی که به آن مرتبه نرسیدند از آنها تأسی کنند. قرآن فرموده که باید از حضرت ابراهیم(ع)، پیامبر بزرگ اسلام(ص) و اهل بیت(ع) پیروی کرد، شما ببینید این بزرگواران در چه مرحلهای هستند که عالم باید از آنان پیروی کند؛ زمانی که نوبت به گل سرسبد عالم، دخت نبی اکرم(ص) میرسد هم باز دستور الهی آمده تا از ایشان پیروی کنیم.
انسان اگر میخواهد به کمال حقیقی برسد، بدون تأسی از ایشان نخواهد رسید، پیش از نگارش چندین کتاب درباره ایشان به ان موضوع فکر میکردم که انسانها چگونه باید از ایشان پیروی کرد؟ آیا ایشان تنها اسوه مردان یا زنان است؟ اسوه پیروان شیعه یا اهل سنت است؟ یا ایشان اسوه کل عالم است؟ برای رسیدن به پاسخ پرسشها به دنبال مطالعه دقیق نسبت به زندگی حضرت(س) بودم که خلاصه آن در کتب مختلف به چاپ رسیده است.
تمام اهل بیت(ع)، فاطمه زهرا(س) را بهعنوان اسوه بشریت معرفی کردند. حضرت موسی بن جعفر(ع)، امام حسین(ع)، امام حسن عسگری(ع) ایشان را حجت و الگویی برای بشریت دانستند؛ امام حسن عسکری(ع) در مورد مقام و مرتبه حضرت فاطمه زهرا(س) میفرمایند: «نحن حجج اللّه على خلقه و جدّتنا فاطمة حجّة علینا، ما حجتهای خدا بر مخلوقان هستیم و جد ما حضرت فاطمه حجت بر ماست.»
این سخنان ارزشمند اهل بیت(ع) به این معناست که حضرت فاطمه(س) تنها حجتی بر زنان نیست بلکه حجت بر تمام بشر است، بنابراین انسان باید زندگی خود را براساس زندگی حضرت زهرا(س) تنظیم کند تا به کمال حقیقی برسد.
برخی گمان میکنند فاطمه زهرا(س) تنها برای شیعیان اسوه است، این باور نادرستی است همانگونه که امیرمؤمنان علی(ع)، امیر مسلمانان است، حضرت زهرا(س) هم حجتی بر تمام مسلمانان است و به گروه خاصی تعلق ندارد؛ به تأسی از این باور نادرست، عدهای گمان میکنند روایتهای منتسب به مقام حضرت زهرا(س) تنها در کتب شیعیان مطرح شده است، اما پس از مطالعه زندگینامه ایشان متوجه شدم این باور هم نادرست است و از اینرو در کتابی زندگی فاطمه زهرا(س) را از نظر اهل سنت مورد مطالعه قرار دادم.
بزرگترین اعجاز حضرت زهرا(س) چیست؟
اعجاز گاهی اوقات، امور خارقالعادهای است که بشر عادی نمیتواند آن را انجام بدهد و برای اثبات حقانیت شخص این کار را انجام میدهد، بهطور نمونه زنده کردن مرده توسط حضرت عیسی(ع) نمونهای از این مدل اعجاز است، اما نوع دیگری از اعجاز ماندگار است و موقتی نیست، بهطور نمونه قرآن کریم معجزه پیامبر اکرم(ص) است که از ازل تا ابد ماندگار است.
حضرت زهرا(س) دارای دو نوع اعجاز است که مدل اول آن شاید برای بشر امروز چندان حائز اهمیت نباشد، اما بزرگترین و ماندگارترین اعجاز فاطمه زهرا(س)، تربیت اولادی همچون امام حسین(ع) و امام حسن(ع) است که تا ابد در اذهان بشری ماندگار هستند.
امروز میبینید که تمام آزادیخواهان عالم به دنبال پیروی از راه امام حسن(ع) هستند، بنابراین تولد و تربیت و تحویل آنان به جامعه بزرگترین معجزه حضرت زهرا(س) بهشمار میرود. شخصیت بسیار عظیم امام حسن(ع) آنچنان از دوران کودکی تربیت یافته بود که وحی را از پیامبر(ص) تلقی میکرد و پس از اینکه به منزل رسید، برای مادر قرائت میکرد، کودک پنج ساله، چگونه میتواند بدون آموزش، ظاهر آیات و کلمات را تشخیص بدهد و آن را تلاوت کند؟
حضرت فاطمه(س) شخصیت شیرزن کربلا را تربیت کرد و آیا این معجزه نیست؟ اگر دوران خروج از مدینه و ورود به کربلا را در مقتل امام حسن(ع) ملاحظه کنید، متوجه نقش پررنگ و مؤثر حضرت زینب(س) در دوران قیام امام حسین(ع) خواهید شد. این شیرزن، چگونه الگوی صبر، مقاومت و استقامت شد؟ ایشان تربیتشده منزل نورانی حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) است.
اگر زنان امروز میخواهند از زندگی حضرت زهرا(س) الگوبرداری کنند باید زندگی حضرت زینب(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را مطالعه کنند.
بدون شک مطالعه سیره و سبک زندگی حضرت زهرا(س) راهنماست؛ با توجه به مسائل امروز جامعه چگونه میتوانیم از سیره حضرت زهرا(س) راهنمایی بگیریم؟
امروز تمام کتابخانهها از منابع تفسیر آیات و روایات و سبک و سیره اهل بیت(ع) غنی است و عمده کار امروز بشر، به کار بستن آن است. بهطور نمونه، در کتاب «سیره حضرت فاطمه زهرا(س)» که به نگارش درآوردم، تمام روشهای زندگی حضرت فاطمه(س) را مورد بررسی قرار دادم و از دوران کودکی ایشان و فوت مادرشان آغاز کردم، از روزهایی که پس از رحلت حضرت خدیجه(س) و نحوه برخورد دشمنان با پیامبر(ص) و عکسالعمل حضرت(س) نسبت به این برخوردها سخن نگاشتم و نیز در مورد ازدواج ایشان با حضرت علی(ع) مطالبی گردآوری کرده و به چاپ رساندم.
باید زندگی حضرت زهرا(س) را بررسی کنیم و ابعاد زندگی مشترک ایشان با حضرت علی(ع) و تربیت فرزند را مطالعه و الگوبرداری کنیم، بهطور نمونه تقسیم وظایف در منزل حضرت زهرا(س) و حضرت علی(ع) بیانگر آن است که زن میتواند در مجامع عمومی حاضر شود و وظایف همسری و مادری خود را در منزل عهدهدار باشد.
حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) برای تقسیم وظایفشان در زندگی مشترک نزد پیامبر(ص) مشرف شدند. پیامبر(ص) خطاب به امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «آنچه که مربوط به امور خارج از منزل باشد، برعهده شماست و آنچه که مربوط به داخل منزل است برعهده فاطمه باشد.» حضرت زهرا(س) فرمود: «خدا را شاکرم که وظایف سنگین را از دوش من برداشتید.»
پیامبر(ص) برای حضرت زهرا(س) شغل مهمتری تعریف کرد و فرمود: «ای فاطمه، تو میتوانی در منزل، فرزندانی تربیت کنی که برای تمام عالم الگو باشند.» با استناد به این روایت برخی اموری را که جامعه امروز گمان میکند وظیفه زنان است، وظیفه آنان نیست اگرچه زن باید به تحصیلات، کمال، کار و فرزندان و زندگیاش برسد.
یکی از مسائل الگوبرداری از حضرت زهرا(س) که ضرورت جامعه امروز نیز بهشمار میرود، مسئله حجاب زن است، درواقع اگر زن به شخصیت حقیقی و گوهر وجودی خویش پی ببرد هیچوقت خود را به ثمن بخس نمیفروشد زیرا شخصیت خود را چنان بزرگ میپندارد که هم خود به آن بها میدهد و هم میداند جامعه باید به آن بها بدهد؛ آیا شخصیت زن مسلمان آن است که شبیه به غربیها که دین و اخلاق را نمیدانند، باشد تا به موفقیت برسد یا اگر زن در مسیر اهل بیت(ع) باشد، به موفیقت میرسد؟
برخی شبهه میکنند مگر در زمان حضرت خدیجه کبری(س) و فاطمه زهرا(س)، حجاب بوده است؟ در روایتی نقل است که حضرت خدیجه(س) به پیامبر(ص) عرض کرد زمانی که جبرئیل آمد به من خبر بدهید. زمانی که جبرئیل آمد، به پیامبر(ص) عرض کرد، سمت راست بنشینید، آیا جبرئیل را میبینید؟ فرمود: بله. مجدداً از پیامبر(ص) درخواست کرد سمت چپ او بنشیند، سپس عرض کرد: اکنون میبینید؟ فرمود: بله. از پیامبر(ص) درخواست کرد مقابل او بنشیند و سپس عرض کرد: اکنون میبینید؟ فرمود: بله.
سپس خدیجه(س)، روسری(خمار) را از سر برداشت و سپس به پیامبر(ص) عرض کرد: اکنون جبرئیل را میبینید؟ فرمود: خیر.
این روایت که از اهل سنت نقل شده؛ بیانگر این است در زمانی که هنوز حجاب در عصر جاهلیت معنا نداشت، خدیجه کبری(س) حجاب داشت. نقل است زمانی که به خواستگاری حضرت خدیجه(س) آمدند، بهدلیل حضور مردان نامحرم پشت پرده ماندند.
در روایت نقل است حضرت زهرا(س) زمانی که به مسجد مشرف میشدند، روسری بر سر خود میگذاشتند و عجیب آن است که فردای قیامت فاطمه زهرا(س) با همان روسری وارد میشوند و ایشان باید برای تمام زنان و دختران امروز الگو باشند.
حضرت فاطمه (س) به قدری به پوشش و حجاب خویش در مقابل نامحرم اهمیت میداد که حتی در واپسین روزهای حیات خویش از اینکه پس از وفات، حجم بدن ایشان را نامحرم ببیند، نگران بود. از اسما بنت عمیس نقل شده است که روزی حضرت فاطمه(س) به او فرمود: «از کار مردم مدینه که زنان خود را بعد از وفات بهصورت ناخوشایندی برای دفن میبرند و تنها پارچهای بر او میافکنند که حجم بدن از پشت آن نمایان است، ناخرسند هستند.»
اسما گفت: «من در سرزمین حبشه چیزی دیدهام که با آن جنازه مردگان را حمل میکردند.» سپس شاخههایی از درخت نخل را برداشت و بهصورت تابوت مخصوصی درآورد که پارچهای را روی چوبهای آن میافکندند و بدن را درون آن میگذاردند، بهگونهای که بدن پیدا نبود. حضرت زهرا(س) با مشاهده آن، تبسم کرد و به اسما فرمود: «خدا تو را از آتش جهنم حفظ کند.»(اربلی، ۱۴۰۵ ق، ج۲: ۶۷)
زن امروز نباید خود را عرضه عام و خاص کند و گوهر خود را ارزان بفروشد و اگر زنی امروز این مسئله را متوجه شد، به یقین حضرت زهرا(س) را الگوی خویش قرار داده است.
بسیاری از جوانهای نسل امروز بر این باورند که سبک و سیره زندگی اهل بیت(ع) اختصاص به آن روزگاران و اهل بیت(ع) داشت و گذر زمان و اقتضائات امروز سبب شده تا نسل جدید دیگر قادر به پیادهسازی آنها در زندگی خویش نباشد. نظر شما در این باره چیست؟
آیا فاطمه زهرا(س) بشر بوده یا خیر؟ آیا ایشان زن بوده یا خیر؟ آیا غرایض بشری داشته یا خیر؟ بدون شک تمام این موارد شامل حال ایشان است، بنابراین برای فاطمه زهرا(س) برای مسائل خانوادگی و زناشویی نمیتواند الگو باشد؟ در سیره حضرت زهرا(س) میآموزیم و باید پیادهسازی کنیم که زن نباید به مرد خود خیانت کند یا اینکه جز مرد خویش، مرد دیگری را بشناسد؛ اگر مرد بخواهد زندگی درستی داشته باشد باید اطمینان خاطر داشته باشد که زن او با هیچ مرد دیگری رابطه ندارد.
این روابط در گذشته حرام بوده است آیا امروز حلال شد؟ قطعاً اینچنین نیست؛ پس مهمترین رابطه امروز بشر، رابطه زناشویی است و اگر دچار آسیب شود، فرزند و آرامش درستی ندارد. با مطالعه زندگی غربیها انسان به وحشت میافتد؛ چرا در غرب شناسنامه فرزند به نام مادر است؟ زیرا اصالت را به مادر میدهند در حالی که باید به پدر میدادند و این قضیه از اساس باطل و خلاف است زیرا فرزندان نامشروع اینگونه متولد میشوند.
در زندگی حضرت فاطمه زهرا(س) مسائل الگویی بیشماری است؛ یکی از این مسائل، تفاهم زناشویی است. مرد باید در زندگی نسبت به بسیاری از مسائل با همسرش تفاهم کند زیرا به هر حال زن اشتباهاتی دارد، زن هم در زندگی باید گذشت داشته باشد که این امر بسیار حائز اهمیت است.
مسئله احترام بین زن و شوهر را هم باید از سیره حضرت زهرا(س) بیاموزیم که تا چه میزان ایشان نسبت به همسر خود حضرت علی(ع) احترام میگذاشتند. آیا امروز زن نباید از ترقی مرد خویش خرسند باشد؟ برخی امور مانند عبادت و راز و نیاز کردن حضرت زهرا(س) را نمیتوانیم الگوبرداری کنیم، اما بسیاری از مسائل دیگر را میتوان در زندگی پیادهسازی کرد.
حضرت زهرا(س) پیش از اینکه دختر، مادر یا همسری نمونه باشند، زن تراز و پایهگذار مقاومت در تاریخ اسلام بودند. درباره ابعاد این مقاومت توضیح بدهید.
زندگی حضرت فاطمه(س) نماد مقاومت است زیرا زندگی حضرت زهرا(س) از پنج سالگی با مقاومت و روحیه مقاومت عجین بود. بانویی که در سن خردسالی مادر خود را از دست بدهد پشتیبان خود را از دست داده است، اما پیامبر اکرم(ص) کاری کردند تا ایشان احساس بیمادری نداشته باشد و حضرت زهرا(س) نیز کاری کرد تا پیامبر(ص) فشار بیهمسری را تحمل کند و به همین خاطر است که پیامبر(ص)، حضرت را «ام ابیها» یعنی مادر پدرش، مینامند.
زمانی که حضرت زهرا(س) از جسارت دشمن به پدرشان در هنگام نماز خواندن مطلع میشوند، خود را سراسیمه بر بالین پدر میرساند و آلودگیهای صورت ایشان را برمیدارند و سپس شجاعانه به سمت دشمنان اهانت میکنند و آنان از واکنش حضرت(س) در ابتدا به خنده و سپس به حیرت میافتند.
درک حضور کودک در شعب ابیطالب و محاصره دشمنان برای جامعه امروز ما دشوار است، اما حضرت فاطمه زهرا(س) سه سال با گرسنگی و رنج در همان کودکی مقاومت کردند، همچنین حضرت زهرا(س) همواره مشوق حضرت علی(ع) برای حضور در میادین جنگ و مبارزه بودند و این خود نماد مقاومت ایشان است.
حضرت زهرا(س) در جنگ احد، سراسیمه خود را به پیامبر(ص) رساندند و خونها را از سر و صورت ایشان پاک کردند و فرمودند: «حصیری را بسوزانید و خاکستر آن را برای من بیاورید.» سپس مقداری از خاکستر را برای ایشان آوردند و حضرت بر زخمهای پیامبر(ص) گذاشتند.
مقاومت از خانه حضرت زهرا(س) آغاز شد و تا مسجد ادامه پیدا کرد و اگر مقاومت حضرت زهرا(س) نبود، امام علی(ع) در همان ابتدا توسط دشمنان به شهادت رسیده بودند. حضرت زهرا(س) شجاعانه از حق امام علی(ع) در برابر دشمنان دفاع کردند که دشمن به حیرت افتاده بود.
الگوی تمام مادران و زنان شهدای دفاع مقدس و نیز تمام همسران و مادران فلسطینی حضرت زهرا(س) است.
