رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث پژوهشگاه قرآن و حدیث گفت:بعد از انقلاب گرایش به شیعه در دنیا زیاد شده و یکی از دلایل آن هم این است که معارف شیعه ترجمه و در دسترس عموم قرار گرفته است بنابراین باید آیات و روایات به مخاطب القاء شود و به زبان مادری علاقهمندان و به تمامی زبانها ترجمه شود
حجتالاسلام والمسلمین سیدمحمدکاظم طباطبایی؛ رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث پژوهشگاه قرآن و حدیث، ۲۸ آذرماه در مراسم دهمین جشنواره پژوهشی این پژوهشگاه و رونمایی از ترجمه کتاب الکافی که در مؤسسه دارالحدیث قم برگزار شد با طرح این پرسش که آیا جمعآوری روایات و عرضه آن به مخاطبان عمومی کار درستی است یا خیر؟ گفت: استدلال مخالفان این است؛ همانطور که فقیه در نهایت، فتوا را در اختیار مخاطبان قرار میدهد نه روایات فقهی را حدیث هم ابتدا باید توسط متخصصان بازبینی و کارهای علمی روی آن انجام شود سپس فراورده آن در اختیار مخاطب قرار بگیرد.
وی افزود: روایات کافی هم برای مخاطبان فرهیخته نوشته شده است لذا این پرسش مطرح بود که آیا درست است این روایات به خصوص روایات فقهی که فقیه باید آن را بررسی کند در اختیار مخاطب عام باشد لذا جریانی با ترجمه روایات در دارالحدیث مخالفت داشت که ما چندبار با آنان صحبت کردیم و دلایل آنان را شنیدیم.
استاد حوزه علمیه افزود: ما به عنوان مدافع ترجمه روایات و عرضه آن به مخاطب عام، این کار را شایسته میدانستیم؛ ما حتی وقتی کتب را برای مراجع معظم میبریم و به ایشان میگوییم ما هم دو زبانه داریم و هم به عربی، ترجیح میدهند از کتاب دو زبانه استفاده کنند یعنی حتی مراجع هم راحتتر هستند تا از زبان فارسی استفاده کنند. حتی مرحوم آیتالله صافی که متخصص در این زمینه بودند از ترجمه دو زبانه ما بیشتر استقبال کردند.
طباطبایی با بیان اینکه حتی برخی مخاطبان خاص هم کسانی هستند که یا معنای دقیق واژگان را نمیدانند یا معنای برخی واژهها را نمیدانند، اضافه کرد: لذا تبیین و ترجمه برای مخاطبان خاص هم لازم است و با صرف دانستن عربی، کفایت نمیکند. گرچه بیشتر مخاطبان ما فارس زبان هستند. اینکه توقع داشته باشیم همه افراد ترجمه واژهها را ببینند هم گمان نادرستی است زیرا عمدتا این رجوع صورت نمیگیرد.
وی افزود: نهجالبلاغه کتابی است که فهم ظرافت آن جزء محالات عرفی است اما رسیدن به حدود معانی که مراد مولا(ع) بوده است با فارسی کاملا ممکن است و مخاطبان میتوانند کاملا ارتباط برقرار کنند.
ترجمه کتب حدیثی برای عموم مردم
رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث با بیان اینکه ما در برابر مخالفان ترجمه کتب حدیثی این پرسش را مطرح میکنیم که پیامبر(ص) و ائمه(ع) در برابر درخواستهای مردم و سؤالات آنان چه برخوردی داشتند، افزود: آیا مردم مطالب معصوم(ع) را نمیفهمیدند یا برای این کار واسطه بین آنان و مردم لازم بود؟ یا اینکه آیا مردم قرآن را نمیفهمیدند و اگر اینطور است قرآن چگونه برای مخاطبان نازل شده است؛ البته مراتب فهم مهم است ولی عموم مردم معنای ظاهری آیات را متوجه میشدند.
وی با تاکید بر اینکه مخاطب عام میتواند از متون دینی مانند قرآن و روایات استفاده کند و آن را بفهمد، اظهار کرد: بعد از انقلاب گرایش به شیعه در دنیا زیاد شده و یکی از دلایل آن هم این است که معارف شیعه ترجمه و در دسترس عموم قرار گرفته است بنابراین باید آیات و روایات به مخاطب القاء شود و به زبان مادری علاقهمندان و به تمامی زبانها ترجمه شود از این رو آیتالله ری شهری از ابتدا توجه داشتند که تمامی آثار مؤسسه دارالحدیث ترجمه و در اختیار مخاطبان قرار گیرد.
وی افزود: حدود سال ۹۰ که قرار شد ترجمه کتاب کافی انجام شود دوباره همین بحث ترجمه یا عدم آن بر سر زبانها افتاد ولی با تلاش محققان مؤسسه یک پروژه کلانی در این زمینه تعریف و این کار شروع شد.
طباطبایی بیان کرد: از سال ۹۹ کار چاپ این اثر انجام شده است و البته اشکالات در کار ترجمه را هم به طور مسلم میپذیریم زیرا اشکال در ترجمه و پژوهش امری طبیعی است.
وی تصریح کرد: درصدد هستیم ترجمه آثار دارالحدیث را توسط هوش مصنوعی به ویژند تبدیل کنیم.
طباطبایی اظهار کرد: در سال ۱۳۹۴ گروهی از ژاپن آمده بودند و قصد داشتند که کافی را به ژاپنی ترجمه کنند، بنده تعجب کردم زیرا نمیدانستم این کشور چقدر مسلمان دارد لذا پیشنهاد کردم که گزیده آن چاپ شود یا اینکه یکسری احادیث حذف شود ولی قبول نکردند و گفتند ما قصد داریم میراث حدیثی و تفکر شیعه را در آن دوره از منظر کافی به دست آوریم یعنی برای آنها بیش از هر چیز داشتن میراث شیعی مهم بود و بنده این ایده را پسندیدم.