مطالعه کتاب خرید کتاب دانلود کتاب
عنوان کتاب : نظریه‌های اخلاقی در آینه عقل و دین
پديدآورنده : هادی صادقی
پديدآورنده : محمد امین خوانساری
پديدآورنده : سیدمحمدباقر میرصانع
پديدآورنده : امیر حسین پاشایی
پديدآورنده : وحید پاشایی
پديدآورنده : محمد ربیع میرزایی
پديدآورنده : حمیدرضا شریعتمداری
محل نشر : قم
ناشر : موسسه انتشاراتی دارالحدیث و دفتر عقل
نوبت چاپ : اول
تاریخ انتشار : 1403
تعداد صفحه : 257
قطع : رقعی
شابک : ۹۷۸-۶۲۲-۲۰۷-۲۵۷-۵
جستجو در Lib.ir

نظریه‌های اخلاقی در آینه عقل و دین

ارائه نظریه‌های رایج اخلاقی و ارزیابی عقلانی و تطیبق آنها با متون دینی

در معارف قرآن و حدیث، یکی از حوزه های پر بسامد، حوزه اخلاق است. در آیات و روایات اسلامی، آموزه‌های متعددی درباره اخلاق آمده است که همگی به تنظیم خُلق درونی، رفتارهای اخلاقی و مناسبات اجتماعی کمک می کنند. اما مهم‌تر از آموزه‌های اخلاقی، معیارهای اخلاقی بودن است که حکم زیر بنا را دارند. چنانچه زیر‌بناهای اخلاقی آموزه‌ها و مبنای اخلاقی بودن خلقیات و رفتارها مشخص نشود، قابلیت دفاع، تبیین و تطبیق بر مصادیق جدید را از دست می‌دهد.

کتاب کتاب «نظریه‌های اخلاقی در آینه عقل و دین»، مجموعه‌ای از مقالات در حوزهٔ اخلاق هنجاری است که در ضمن تبیین و آشنایی با برخی نظریه‌های اخلاقی رایج، درصدد ارزیابی و ارائه منظری اسلامی از نظریه‌های اخلاقی است. نظریه‌های اخلاقی در سه رویکرد اصلی اخلاق هنجاری «فضیلت‌گرایی، وظیفه‌گرایی، و غایت‌گرایی» دسته‌بندی و ذیل هر کدام مقالات مرتبط آمده است.

بیشترِ مقالاتْ، حاصل زحمات علمی اعضای «گروه اخلاق نظری» پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی «پژوهشگاه قرآن و حدیث» است و در طی سالیان اخیر و به‌تدریج  نگاشته شده و در نشریات یا همایش‌هایی به جامعه علمی، ارائه شده و پس از ارزیابی‌های مختلف، منتشر شده‌اند.

برشی از پیش‌گفتار کتاب:

بحمد اللّه در کشور ما مطالعه و فراگیری فلسفه اخلاق با دو بخش کلان «اخلاق هنجاری» و «فرااخلاق» در دهه‌های اخیر رواج خوبی یافته است. دیگرگرایی، خودگرایی و سودگرایی از نظریات غایت‌انگارانه در اخلاق هنجاری است که برای تعیین معیار «خیر و شرّ» و «باید و نباید» به نتایج اعمال یا میزان خیر و شرّ مترتب بر آنها توجه دارد. دیگرگرایی مبنای عمل یا قاعده اخلاقی را بیشترین خیر برای دیگران، فارغ از منافع شخصی می‌داند. سودگرایی که با نام‌های دیگری همچون فایده‌گرایی، مکتب اصالت فایده و همه‌گرایی نیز شناخته می‌شود، یکی از رایج‌ترین نظریات هنجاری در فلسفه اخلاق است که با محور قراردادن اصل سود، افعال را براساس نتایجی که برای بیشترین افراد به دنبال دارد، ارزش‌گذاری می‌کند.

در برابر غایت‌گرایی دو نظریه وظیفه‌گرایی و فضیلت‌گرایی قرار دارد. وﻇﻴﻔﻪﮔﺮاﻳﻰ دﻳﺪﮔﺎﻫﻰ اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻏﺎﻳﺖﮔﺮاﻳﻰ، ﻛﻪ ﻣﻼک درﺳﺘﻰ اﻋﻤﺎل را اﺻﻮل ﻋﻘﻠﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺻﻞ تعمیم‌پذیری، ذات اﻋﻤﺎل، اﻣﺮ اﻟﻬﻰ، ﻗﺮارداد اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ، اراده و اﻧﺘﺨﺎب ﻓﺮدي ﻳﺎ ﺣﻘﻮق می‌داند. فضیلت‌گرایی که گاه آن را اخلاق فضیلت می‌نامند، اهتمام ویژه‌ای بر شخصیت فاعل و خصوصیات آن دارد.

از سوی دیگر تأملات فلسفی در حوزه اخلاق در روزگاری که هجوم مکتب‌های رنگارنگ، به‌ویژه در حوزه عمل و اخلاق، نگرش و عمل مذهبی را هدف قرار داده، ضرورتی بیشتر یافته است. پاسداشت سنّت‌ها و روی‌آوری به شریعت، نیازمند پایه‌های تحلیلی و عقلانی است. سستی و سطحی نگری و نگاه کلیشه‌ای به اخلاق، موجب سرخوردگی نظری و عملی می‌شود و نسل‌های پرسش‌گر امروز را اقناع نمی‌کند. البته ادعای خودمختاری عقلی در اخلاق بسیار است، اما تصمیمات اخلاقی، بیش از استدلال عقلی، با عاطفه و احساس تغذیه می‌‌شوند. از این رو می‌بایست هم‌زمان به دو چیز را قوام بخشید: ۱) تحلیل عمیق منطقی نسبت به هنجارهای اخلاقی و ۲) استنباط درست اخلاقی از شریعت.

فهرست مطالب:

اخلاق فضیلت؛ منظری قرآنی
سید محمد باقر میرصانع   ׀   هادی صادقی
ارزیابی نظریه و رویکرد وظیفه‌گرایانۀ کانت از منظر اخلاق اسلامی
محمد امین خوانساری
اقسام نظریه اخلاقی امر الهی  با تأکید بر نقش‌های خداوند در اخلاق
هادی صادقی    ׀    محمد ربیع میرزایی
خودگروی اخلاقی؛ نگاهی قرآنی
هادی صادقی    ׀    وحید پاشایی
دیگرگروی اخلاقی؛ منظری قرآنی
هادی صادقی   ׀    محمد امین خوانساری
سودگروی اخلاقی؛ نگاهی قرآنی ۔ اسلامی  (با تأکید بر مصلحت بندگان)
امیرحسین پاشایی  ׀   هادی صادقی   ׀   حمیدرضا شریعتمداری
غایت در فلسفه اخلاق؛ منظری قرآنی
وحید پاشایی