دیدگاه‌های حدیثی علامه طباطبایی

افق‌های اندیشه‌های حدیثی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان

کتاب «دیدگاه‌های حدیثی علامه طباطبایی» شصت و هشتمین اثر نویسنده است که دربارهٔ افق‌های اندیشه‌ٔ‌های حدیثی ایشان در تفسیر قرآن، تالیف شده است.

مهم‌ترین دیدگاه علامه طباطبایی در زمینه روایات، نظریه‌ای است که ایشان در باره نقش روایات در تفسیر ارائه کرده و بر اساس آن معتقد است که قرآن در تفسیر خود به استثنای آیات الاحکام، آیات القصص و آیات المعاد، بی‌نیاز از روایات است و روایات تنها روش بهره جستن از قرآن و چگونگی استناد به آیات برای تفسیر سایر آیات مرتبط را ارائه می‌کنند. از این دیدگاه با عنوان «قرآن محوری و سنت مداری» یاد شده است.

فصل‌های کتاب:

فصل اول: جایگاه روایات در تفسیر؛ فصل دوم: گستره حجیت روایات تفسیری؛ فصل سوم: معیارهای نقد محتوایی روایات؛ فصل چهارم: جری و تطبیق در المیزان.

برشی از مقدمه:

علامه طباطبایی از جمله عالمان برجسته و تاثیر گذار عصر ما است که در دوران تحصیل، توفیق بهره‌‏مندی از خرمن دانش بزرگانی کم نظیر در زمینه‌های مختلف علوم و عمدتاً در حوزه نجف نصیب او شد... در دوران پس از تحصیل با حضور در قم و در کنار تدوین برخی از آثار و تربیت شاگردانی عالم و فرهیخته، با صرف بیست سال از عمر با برکت خود، بستر ساز احیای تفسیر در عصر خود شد و توفیق تدوین تفسیر گرانسنگ المیزان را یافت.

باید اذعان کرد که تفسیر المیزان پس از تفسیر تبیان شیخ طوسی و مجمع البیان امین الاسلام طبرسی، بهترین تفسیری است که تاکنون در تاریخ تشیع بر قرآن نگاشته شده است. نقش تاثیرگذار تفسیر المیزان آن چنان فرازمند است که پس از انتشار، مرزهای جهان تشیع را درنوردید و در میان محافل عالمان اهل سنت مورد توجه قرار گرفت و از آن زمان تا کنون، کمتر تفسیر شیعی را می‌توان یافت که به تفسیر المیزان مراجعه نکرده و از آن تاثیر نپذیرفته باشد.

استفاده از روش تفسیر قرآن به قرآن و کاربست نگاه جمعی به آیات، ارایه تحلیل‌های بسیار دقیق از آیات معارفی قرآن و بازتاب بخش زیادی از آموزه‌های دینی که با عناوینی همچون «بحث قرآنی»، «بحث روایی»، «بحث اجتماعی» و «بحث اعتقادی» در المیزان آمده است، از جمله ویژگی‌های ممتاز این تفسیر است.

از جمله ویژگی‌های ستودنی تفسیر المیزان مباحث مفید و گسترده‌ای است که علامه طباطبایی در پایان تفسیر بخش‌هایی از آیات، با عنوان «بحث روایی» آورده و در آن ضمن یادکرد شماری از روایات تفسیری ذیل آیات، در باره سند و متن آنها اظهار نظر کرده است.

این دست از دیدگاه‌های حدیثی علامه طباطبایی، تاکنون دستمایه شماری از کتاب‌ها، پایان نامه‌ها و مقالات شده و بسیاری کوشیده‌اند تا افق‌هایی از اندیشه‌های حدیثی ایشان را به تصویر کشند.

نگارنده از دهه آغازین تحصیل در حوزه در مشهد مقدس، مطالعه دقیق تفسیر المیزان را در دستور کار خود قرار داد که حاصل آن انتشار کتب و مقالاتی در این زمینه بوده است.

بر این اساس، مباحث کتاب در چهار فصل به شرح سامان یافته است که عبارتند از: فصل اول: جایگاه روایات در تفسیر؛ فصل دوم: گستره حجیت روایات تفسیری؛ فصل سوم: معیارهای نقد محتوایی روایات؛ فصل چهارم: جری و تطبیق در المیزان.