گونه‌شناسی رویکردها به حدیث در حوزه علمیه قم در سده اخیر

نشریه : علوم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : سید مجتبی مجاهدیان

چکیده :

بررسی رویکردهایِ به حدیث در جهان اسلام، ما را با دو رویکردِ کلیِ تقابلی و تعاملی، از سوی مخالفان و موافقان حدیث آشنا می‌کند. این پژوهشِ توصیفی ـ تحلیلی، بر این است رویکردهای به حدیث را در حوزه علمیه قم، مشخصاً در سده اخیر، احصاء، برشماری و تحلیل نماید. در رویکرد تعاملی ـ با سه گرایش افراطی، تفریطی و اعتدالی ـ گونه‌ها و نمونه‌های متنوعِ در هر یک، شناسایی و تحلیل می‌شوند. در گرایش اعتدالی، ضمن دو نگره تعاملِ متعادل و هوشمندانة «قرآن‌محوری و حدیث‌مداریِ» و «دوگانه محوری» که اولی بر جامعیت قرآن و دومی بر اصالت و استقلالِ حدیث در جنب قرآن تأکید دارد، نقش‌های تقریری و تبیینی و به ویژه نوگستریِ سنّت مورد تأمل است. این نوشتار مدعی است، جریان رو به رشد شکوفایی روشمند حدیث از یک/دو دهه گذشته به این سوی، ریشه در نگاه اخیر دارد. در رویکرد تعاملِ حداکثری، جریان‌ها و خرده‌جریان‌هایی که به نحو افراطی یا به جذب حداکثری از حدیث می‌اندیشند، مورد تحلیل قرار می‌گیرند؛ یعنی: فرهنگستان علوم اسلامی، دغدغه‌مندانِ احیای نهج‌البلاغه، گروه باطنی ـ عرفانیِ متساهل، نصّ‌گرایان معاصر، نونصّ‌گرایانِ تفکیکی، و مدعیان طبّ اسلامی. جریان قرآن‌بسندگانِ در تفسیر یا خرده‌جریان‌هایِ عرضه به قرآن.