معناشناسی توکل با تکیه بر خانواده احادیث توکل با هدف تبیین موضوع حکم فقهی- تربیتی

نشریه : علوم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : احسان خلیلی

چکیده :

آثار نوشتاری معاصر و پیشین درباره معنای توکل رویکردهای متفاوتی دارند که گاهی ذوق عرفانی و مشرب علمی نیز جهت خاصی به معنای ارائه‌شده از توکل داده و حتی گاهی از آن صرف نظر شده است؛ ولی معناشناسیِ توکل مبتنی بر نگاه به مجموعه آیات و روایات و منطبق با ضوابط استنباطیِ فقهی، در این آثار دیده نمی‌شود. این پژوهش با روش تحقیق کیفی متن‌محور در شاخه توصیفی-تحلیلی به تحلیل آیات و روایات برپایه روش تحلیل استنباط فقهی به شناخت توکل و مراتبش پرداخت. مطابق یافته‌ها توکل بر دوپایه ایمان و یقین استوار است؛ با تحقق آنها احساس نیاز به واگذاری امور به خدا در انسان پیدا می‌شود؛ سپس با واگذاری امور به خداوند متعال توکل تحقق می‌یابد. همچنین دریافتیم که توکل بر غیر خدا نهی شده است و متوکل‌علیه تنها بر خداوند متعال تعین دارد. همچنین مطابق یافته‌ها توکل سه مرتبه دارد: اول: توکل در ترک کسب و کار و توکل بر غیرخدا؛ دوم: توکل در مقام ترس و اضطراب؛ سوم: توکل در مقام اطمینان.