از نرم افزار فاخر دانشنامه علوی(3) که به همت محققان و پژوهشگران حوزه و دانشگاه که در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) تولید شده است، در قم با حضور نماینده تام الاختیار آیت الله العظمی سیستانی، حجت‌الاسلام والمسلمین شهرستانی و در نجف اشرف در حرم امیرالمؤمنین امام علی‌علیه‌السلام رونمایی شد.
در این مراسم که در مرکزجهانی آل البیت(ع) وابسته به دفتر آیت الله العظمی سیستانی برگزار شد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) طی سخنانی با تبریک ولادت با سعادت ابوالبشر حضرت امام علی‌علیه‌السلام و تشکر از فرصتی که نماینده مرجعیت شیعی در اختیار مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی قرار، اظهارکرد: با توجه به اینکه قریب به چهاردهه از فعالیت مرکز نور به عنوان مجموعه‌ای پیشگام در عرصه فناوری‌های نوین با موضوعات علوم اسلامی و انسانی سپری شده است، به واسطه تعامل، همدلی و کوشش همکاران حوزوی و دانشگاهی ما در این مرکز شاهد فعالیت‌های فاخر نرم افزاری، وبی و فعالیت‌های کتابخانه دیجیتال هستیم و امروز جدیدترین و کامل‌ترین نرم افزار چند زبانه با عنوان دانشنامه علوی۳ را با حضور شما رونمایی خواهیم کرد.
*قریب شصت‌درصد از نصب‌کننده‌های نرمافزار نهجالبلاغه از کشور عراق هستند/
قابلیت نصب نرمافزار نهجالبلاغه در ویندوز و تلفن همراه
دکتر بهرامی با بیان اینکه علمای ما به کتاب نهجالبلاغه بیشتر از سایر آثار گذشته پرداخته‌اند، افزود: چه در تکمیل اعتباربخشی، چه در مباحث لفظی و عبارات، چه در معارف نهجالبلاغه و چه در کار فهرست موضوعی و بازیابی کارهای تحقیقاتی فراوان انجام شده و در حدود پانصد جلد کتاب پیرامون نهجالبلاغه تالیف و گردآوری شده است؛ ولی محققان برای دسترسی به آن‌ها طبیعتاً با مشکل مواجه‌اند، لذا اتفاقی که در قالب این نرمافزار افتاده، ارائه کتب در بسترهای متنوع بوده است؛ یعنی هم نرمافزار کامپیوتری و هم پایگاه اینترنتی و هم نرمافزار موبایلی (اندرویدی و IOS) ارائه گردیده است. در همه بسترهایی که برای ما امکان داشته، سعی کرده‌ایم امکان استفاده از کتب را فراهم کنیم.
استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: با عنایت و فضل الهی نرمافزار دانشنامه علوی هم در داخل کشور با استقبال خوبی مواجه شده و هم مخاطب خارجی خوبی پیدا کرده است؛ مثلاً در حوزه موبایل، قریب شصت‌درصد از نصب‌کننده‌های نرمافزار نهجالبلاغه از کشور عراق هستند که طبیعتاً بخش عمده‌ای در نجف سکونت دارند.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه بیان کرد: خدا را برای این توفیق خدمت شاکر هستیم و از دست‌اندرکاران این نرم‌افؤار فاخر، اعم از پژوهشگران، مهندسین و دیگر عزیزان که تقریباً عمری را در مرکز مشغول نهج البلاغه‌پژوهی هستند و نتیجه این دو دهه تلاش، همین نرم‌افزاری است که مشاهده می‌کنید، قدردانی می‌کنم. امیدوارم امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام اجر همه بزرگواران را عطا فرمایند.
در ادامه این نشست حجت الاسلام والمسلمین اکبر راشدی نیا، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در سخنانی، نهجالبلاغه را منحصربهفردترین و معدودترین تراث شیعه دانست که با گردآوری کلمات امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام تا این اندازه مورد توجه و اقبال مسلمانان قرار گرفته و عنوان کرد: نهجالبلاغه تقریباً از منحصربهفردترین و معدودترین تراث شیعه است که مجموعه‌ای از کلمات اهل‌‌بیت را در خودش جای داده و با عبور از بستر تاریخ به دست ما رسیده. سخنان امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام ویژگی‌هایی دارد که همیشه مورد توجه بوده است. در تراث مسلمین نوشته‌های حدیثی داریم که مشتمل بر خطبه‌های حضرت هستند.
وی افزود: شاید بیش از ۴۰ مورد درون‌فهرست و منابع کتاب‌شناسی در این باب کتاب داریم. در دوره نخست، یعنی قرن دوم و سوم و چهارم، «ابواسحاق ابراهیم بن حکم فزاری کوفی»، «اسماعیل بن مهران بن ابی‌نصر سکونی»، «صالح بن ابی‌حماد رازی» و «عبدالعظیم بن عبدالله حسنی» کتبی با عنوان «خطب امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام» داشتند، ولی متأسفانه آنچه امروز در اختیار داریم، صرفاً همین نهجالبلاغه است.
حجت‌الاسلام راشدینیا خاطرنشان کرد: طبق گزارشی از مسعودی که در کتاب مروج‌الذهب نوشته، آمده است: «مردمانی که پیرامون ذهبی بودند، تعداد ۴۸۰ خطبه امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام را از حفظ بودند یا آن‌ها را در اختیار داشتند».
وی ادامه داد: ابن‌جوزی در کتاب تذکرةالخواص توصیفی از کلام حضرت می‌کند و می‌نویسد: «امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام به کلامی سخن می‌گفت که عصمت بر آن احاطه کرده بود و کلام او معیار سنجش حکمت بود، خداوند در کلام امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام هیبتی قرار داده که هرکس کلام او را می‌شنود، متأثر می‌شود. خداوند حلاوت، ملاحت،
زیبایی و فصاحت را در او جمع کرده است و نور نبوت بر کلام او تابیده و افکار را حیران ساخته است».
وی در ادامه می‌گوید: به یک سند که متصل از سید شریف ابوالحسن علی بن محمد حسینی است، از شریف مرتضی نقل می‌کند که او گفته است: «تعداد چهارصد خطبه از حضرت امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام به دستم رسیده است، از این تعداد ما حدود ۲۳۰ خطبه در نهجالبلاغه داریم و آنچه در اختیار ماست، همین ۲۳۰ خطبه است که به‌صورت گزینشی در نهجالبلاغه گردآوری شده است».
حجت‌الاسلام راشدینیا تصریح کرد: سید رضی هم می‌گوید: «من ادعا نمی‌کنم چنان احاطه‌ای بر سخنان آن حضرت داشتم که هیچ‌یک را از قلم نینداختم، بلکه بعید نیست شمار ازدست‌رفته‌ها بیش از آن باشد که به دست آورده‌ام».
وی اضافه کرد: با این حال، بهترین کتاب و جامع‌ترین منبعی که امروز به‌‌عنوان یک کتاب در اختیار داریم، همین نهجالبلاغه است و جا دارد این کلام آقابزرگ تهرانی را عرض کنیم که فرمودند: «سزاوار است تشکر کنیم از احسانی که سید رضی با تألیف این اثر در حق ما انجام داد و تلاش او را قدر بدانیم که باعث شده همین مقدار از این جوهر به دست ما برسد. اگر وی به تألیف نهجالبلاغه کمر همت نمی‌بست، از این مقدار نیز محروم می‌ماندیم، چنان‌که از دیگر خطبه‌های آن حضرت محروم هستیم».
حجت‌الاسلام راشدینیا خاطرنشان کرد: در راستای تکریم نهجالبلاغه، ما در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، مجموعه‌ای از پژوهش‌هایی را که تا امروز درخصوص نهجالبلاغه انجام‌گرفته، گرد هم آورده و در این نرمافزار عرضه کرده‌ایم. این مجموعه حدود ۵۰۰ جلد کتاب که همگی راجع به نهجالبلاغه هستند، ارائه کرده است که مجموعه‌ای از شروح، ترجمه‌ها و همه آنچه درباره نهجالبلاغه نوشته شده است، را شامل می‌شود و امکان مقایسه بین نسخه‌های متداول را نیز فراهم آورده. شما هر فرازی را در این مجموعه انتخاب کنید، می‌توانید با نسخه‌ای دیگر مقایسه کنید و به نقاط اختلافی و اشتراکی آن دست یابید.
وی اضافه کرد: یک کار ویژه هم روی تعدادی از نسخه‌های کهن نهجالبلاغه انجام شده است. ما حدود ۶ نسخه کهن نهجالبلاغه در سال‌های ۴۴۹، ۵۵۶، ۵۶۷ و... را شناسایی و به فرازهای نهجالبلاغه متصل کرده‌ایم؛ یعنی هرفرازی را انتخاب کنید، می‌توانید آن را در نسخه خطی مقابله نمایید. امکان نسخه‌پژوهی در این نرمافزار، کمکی برای محققان است و تلاش می‌کنیم با افزایش تعداد نسخ خطی به ۳۰ تا ۴۰ نسخه، کمک بزرگی را به جامعه پژوهشگران ارائه نماییم.
حجت‌الاسلام راشدینیا اعلام کرد: از دیگر امکانات این نرمافزار این بوده که متن نهجالبلاغه را فرازبندی کرده و ترجمه‌ها را به این فرازها وصل کردیم. ۴۹ ترجمه به فرازهای نهجالبلاغه وصل شده که تقریباً جامع ترجمه‌هاست.
وی افزود: ۳۱ شرح عربی و فارسی هم به نسخه نهجالبلاغه ابن‌ابی‌الحدید بصورت فراز به فراز متصل شده است. واژگان نهجالبلاغه هم به مجموعه‌ای از کتب لغت مانند مفردات و غریب‌الحدیث وصل گردیده‌اند و تلاش کردیم تمام واژگان و واژه‌پژوهی‌هایی که در طول هزار سال انجام شده، همه گردآوری و ذیل هر واژه، این اطلاعات آورده شوند.
تحلیل صرفی و نحوی هم بر روی متن نهجالبلاغه انجام گرفته است و تحلیل بلاغی هم شروع شده که به محض اتمام به نرمافزار افزوده خواهد شد. تک‌تک فرازها باز به‌صورت کامل، هم از حیث صرفی و هم از حیث نحوی، کار شده است. با توجه به استخراج موضوعات نهجالبلاغه، امکان جستجوی موضوعی هم در این نرمافزار وجود دارد.
حجت‌الاسلام راشدینیا در ادامه با بیان اینکه بخش‌های مختلفی از کار مبتنی بر هوش مصنوعی است، گفت: مجموع ده‌هزار عنوان کتاب تا قرن ۷ همه به‌صورت هوش مصنوعی بررسی شده و هر جا که بخشی از نهجالبلاغه یا سخن امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام در آن بوده، از متن جدا شده است. ما به تعداد ۵۵۸ عنوان کتاب تا قرن هفتم رسیدیم که قطعه‌ای از کلام حضرت تا چند خطبه از حضرت را ارائه کرده‌اند. این فرازها همگی با هوش مصنوعی استخراج شده و نتیجه‌اش این گردآوری اطلاعات را می‌توان (مستند نهجالبلاغه) یا (تمام نهجالبلاغه) نامید. امکانات دیگری هم در نرمافزار قرار گرفته مانند جست‌وجوهای پیشرفته در متن نهجالبلاغه با عنوان، با ریشه و بدون ریشه، کلمه پیراسته، عین کلمه، و امکان فیش‌برداری و...
* اکنون دنیای تکنیک و ابزار است/ میزان هزینه‌کرد ما در هوش مصنوعی محدود و ناکافی است
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدجواد شهرستانی، نماینده تام الاختیار حضرت آیت الله العظمی سیستانی در ایران با بیان اینکه کارهای این‌چنینی آثاری بر جامعه ما خواهد داشت، گفت: اکنون دنیای تکنیک و دنیای ابزار است و ما صحبت از هوش طبیعی وهوش مصنوعی می‌کنیم؛ اما این سؤال مطرح است که از هوش مصنوعی چه مقدار می‌خواهیم استفاده کنیم؟ من معتقدم هوش طبیعی ما کمتر از هوش مصنوعی نیست، اما از این نعمت خوب و آن‌طور که باید و شاید، بهره‌برداری نکرده‌ایم و به سمت هوش مصنوعی آمده‌ایم.
وی عنوان کرد: ما در هوش مصنوعی که تا قبل از ۱۰ الی ۱۵ سال پیش، رتبه اول منطقه بودیم، طبق گزارشی که چند روز پیش خواندم، اکنون در رده ششم یا هفتم در منطقه هستیم! ما باید بفهمیم چه دلیلی بوده که به این رتبه رسیده‌ایم.
حجت‌الاسلام والمسلمین شهرستانی با اشاره به گزارشی از میزان استفاده جهانیان از هوش مصنوعی، اظهارکرد: در گزارشی نوشته شده که رژیم اسرائیل و عربستان سالانه ۲۰ میلیارد دلار در هوش مصنوعی هزینه می‌کنند! در کشور امارات یک میلیارد و نیم و در ترکیه دویست میلیون دلار! اما در ایران ۱۰ میلیون دلار برای هوش مصنوعی هزینه می‌شود که ما با این مقدار به کجا خواهیم رسید؟ باید واقعیت‌ها را درست ببینیم. اولین کسی که در منظقه این کار را شروع کرد و دراین‌زمینه قدم برداشت، ما بودیم؛
اما در هوش مصنوعی به کجا دست یافتیم؟
در پایان این جلسه، از نسخه سوم نرمافزار دانشنامه علوی، رونمایی شد. یادآور می‌شود، در این مراسم تولیت حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی‌علیه‌السلام، و مسئولینی از دانشگاه قرآن و حدیث، و جمعی از اعضای انجمن عملی قرآن و حدیث، و برخی از مدیران مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) حضور داشتند.
