بر اساس منطق قرآن، اکثریت، ملاک حقانیت نیست

مهدی ایزدی؛ دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع)، شامگاه ۱۳ اسفندماه در نشست علمی «تفسیر آیات برگزیده سوره انعام و اعراف» از سلسله کرسی‌های آزاداندیشی سی شب سی آیه، که از سوی انجمن علمی علوم قرآنی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار می‌شود، با اشاره به آیه ۱۱۴ سوره انعام «أَفَغَيْرَ اللَّهِ أَبْتَغِي حَكَمًا وَهُوَ الَّذِي أَنْزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلًا ۚ وَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْلَمُونَ أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ ۖ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ» گفت: صدر آیه احتجاج با مشرکین است؛ در آیه استناد به اهل کتاب شده است به دلیل اینکه مشرکین اطراف مدینه و سایر مناطق حجاز با اهل کتاب ارتباط دیرینه داشتند و برای پاسخ به سؤالات خود به آنان مراجعه می‌کردند؛ مجوس هم اهل کتاب هستند ولی عمدتا اهل کتاب ناظر به مسیحیان و یهودیان است. طبق آیه شریفه مشرکین ارجاع به علمای اهل کتاب شده‌اند زیرا نسخ تورات در بین یهودیان در دست احبار بوده است و مردم عادی یهود به نسخ تورات دسترسی نداشتند.

ایزدی افزود: اهل کتاب می‌دانند قرآن کریم نازل شده از طرف پروردگار تو و مطابق با حق و حقیقت است؛ طبق آیه اهل کتاب از حقانیت قرآن و پیامبر(ص) مطلع بودند؛ آیه شریفه «الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ ۚ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ ۙ أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» در مورد یهودیان و مسیحیانی است که از سوی حضرت موسی و عیسی به آنان بشارت پیامبر آخرالزمان و کتاب آسمانی او داده شده بود که این رسول الهی، امی و نبی است و به او وحی می‌شود؛ این گروه اسم و رسم پیامبر(ص) را نوشته‌ شده و مکتوب در تورات و انجیل می‌یافتند. اینکه احبار و رهبران مسیحی تورات و انجیل را نیاوردند و به مردم نشان ندادند نشان می‌دهد که با وجود حقانیت پیامبر و قرآن آن را از  دسترس عموم مردم خارج کرده بودند.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه یکی از نشانه‌های تحریف تورات و انجیل هم حذف نام پیامبر(ص) و قرآن است، لذا در تورات و انجیل کنونی این موضوع وجود ندارد، تصریح کرد: آیه دیگر آیه ۸۹ بقره «وَلَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ وَكَانُوا مِنْ قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُمْ مَا عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ ۚ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكَافِرِينَ» است؛ زمانی که برای یهودیان، قرآن آمد که مهیمن بر تورات و انجیل و مصدق آنان بود، این‌ها بر دیگران بشارت می‌دادند که پیامبری(به اعتقاد آنان از بنی اسرائیل) در یثرب ظهور خواهد کرد که ما یهودیان در پرتو او بر شما عرب‌ها چیره خواهیم شد. اساسا فلسفه حضور یهودیان در اطراف یثرب انتظار کشیدن برای این نبی بود که بشارت آن  در تورات و انجیل آمده بود.

ایزدی افزود: وقتی پیامبر(ص) مبعوث شد و فهمیدند که این پیامبر(ص) همان پیامبر بشارت‌داده شده در تورات است ولی از بنی‌اسرائیل نیست و از فرزندان اسماعیل و عرب است به دشمنی با پیامبر پرداختند و کافر شدند و خداوند کافران را لعنت می‌کند. آیه ششم سوره صف هم در مورد مسیحیان فرموده است: «وَإِذْ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِنْ بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ ۖ فَلَمَّا جَاءَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ قَالُوا هَٰذَا سِحْرٌ مُبِينٌ»؛ حضرت عیسی فرمود من تصدیق‌کننده توراتی هستم که در برابر شما هست البته یکسری حلال‌هایی را که به خاطر تمرد یهودیان بر آنان حرام شمرده شده بود حلال کرد و ایشان بشارت‌دهنده به پیامبری بود که بعد از او خواهد آمد و نام او «احمد» است. این نشان می‌دهد که نام پیامبر(ص) هم در تعالیم حضرت عیسی(ع) وجود داشته است.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه آیه ۱۵۹ بقره «إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَىٰ مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ ۙ أُولَٰئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ» هم نشان می‌دهد که اینها پیامبر(ص) را می‌شناختند ولی کتمان کرده بودند لذا اینها هم مورد لعن و نفرین الهی قرار دارند و این از خیانت علمای یهود و مسیحی بوده است، اظهار کرد: در مورد لعن هم در روایات خیلی مذمت شده است زیرا لعن به معنای دوری از رحمت خداست زیرا عالم وجود پر از فیض و رحمت الهی است؛ ۱۱۴ بار در قرآن کریم تعبیر بسمله استفاده شده است و در آیات دیگر هم بحث رحمانیت وجود دارد لذا لعن بی‌جهت مذمت شده است و در روایات داریم که حتی اشیاء و حیوانات را لعن نکنید.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) اضافه کرد: با وجود اینکه اینقدر لعن مذموم است ولی خداوند کتمان حقایق از سوی احبار و رهبران مسیحی را عاملی برای لعن آنان معرفی کرده است که نشان درجه بسیار زیاد بدی گناه کتمان حقیقت است. بنابراین در جمع‌بندی آیات می‌توان گفت که نام پیامبر(ص) و بشارت نبوت او در تورات و انجیل با صراحت وجود داشت ولی آن را تحریف و کتمان کردند. احتجاج مسیحیان نجران با پیامبر(ص) و بحث مباهله در تاریخ ثبت شده است ولی امروزه نام پیامبر و اثبات نبوت ایشان با صراحت در تورات و انجیل نیست زیرا آن را تحریف کردند.

ایزدی بیان کرد: یهودیان سه سؤال از پیامبر(ص) پرسیدند که در مورد سؤال اول یعنی علت مهاجرت فرزندان حضرت یعقوب از کنعان به مصر بود و سوره یوسف به تفصیل نازل شد؛ دوم در مورد ذوالقرنین بود که قرآن در چند آیه توضیح فرمود و سؤال سوم در مورد روح بود که قرآن در یک آیه کوتاه پاسخ داد؛ تعبیر «سل بنی اسرائیل» مبتنی بر این بر داشت است یعنی خداوند مشرکین را به اهل کتاب ارجاع داد که اگر اینها منصف باشند حقایق قرآن را به شما خواهند گفت.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به آیه شریفه «وَإِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ ۚ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ»، گفت: نکته جالب توجه در این آیه بحث اکثریت است و اینکه همیشه حق با اکثریت نیست؛ در آیات دیگر هم بر این موضوع تاکید شده است و دلیل آن هم این است که اکثریت از ظن و گمان تبعیت دارند و با ظن و گمان نمی‌توان به حقیقت رسید. در آیه دیگر فرموده است: «وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ ۚ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا»؛  از چیزی که به آن علم نداری پیروی نکن؛ تقف از ماده قفا به معنای پشت گردن است و وقتی پشت سر کسی حرکت کنیم یعنی پیروی ردن از دیگری است.

وی تاکید کرد: پس در منطق قرآن، همیشه حق با اکثریت نیست؛ الان حدود هشت میلیارد انسان روی زمین هستند و اگر قرار بود حق با اکثریت باشد که بیشتر  جمعیت دنیا دین الهی ندارند؛ گاهی اهل سنت هم اشکال می‌کنند که ما بیشتر از شیعه هستیم و این را دلیل حقانیت خود می‌دانند ولی ملاک، اکثریت نیست و اگر این ملاک باشد مسیحیان و غیرموحدین که بیشتر هستند.

وی افزود: جمعیت هندوها و بودائیان از مسلمین و مسیحیان هم بیشتر است و در روایات هم داریم که اگر دیدید مردم به یک سمت و علی(ع) به سمت دیگری در حرکت است راه علی(ع) را طی کنید؛ اینگونه نیست که همواره حق با اکثریت باشد و باید تحقیق کنیم و با علم و یقین راه را پیش ببریم. آیه دیگر آیه شریفه «أَوَمَنْ كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا ۚ كَذَٰلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ» است که می‌فرماید: ابتدای آیه فرموده است آیا کسی که مرده بود و ما او را زنده کردیم مانند کسی است که گمراه است و قصد بیرون رفتن از آن را ندارد؛ این نشان می‌دهد مردن و زندگی فقط مردن و زندگی مادی نیست بلکه هدایت و گمراهی هم مصداق زنده بودن و مرگ است. در حقیقت آیه، کفر را به مرگ و زندگی را به حیات تشبیه کرده است.

ایزدی با بیان اینکه قرآن، حیات معنوی و اخروی را زندگی واقعی انسان می‌داند، گفت: در آیه ۲۴ انفال هم این مضمون وجود دارد و می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ ۖ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ»؛ ای اهل ایمان! هنگامی که خدا و پیامبرش شما را به حقایقی که به شما [حیات معنوی و] زندگی [واقعی] می بخشد، دعوت می کنند اجابت کنید؛ آیه اجابت دعوت پیامبر را مایه حیات می‌داند یعنی حیات دنیا، حیات حیوانی و مادی است و ایمان به پیامبر(ص) حیات واقعی و معنوی و مدنظر قرآن کریم است وگرنه این حیات دانی را همه حیوانات و جانیان و مستکبرینی چون ترامپ و نتانیاهو و ... هم دارند که این حیات، حیات حیوانی و پست است.  آیه ۹۷ نحل هم به حیات طیبه اشاره دارد. یعنی اگر زن و مرد حسن فعلی و فاعلی و ایمان و عمل صالح داشته باشند ما آنان را به یک حیات طیب و پاکیزه دعوت می‌کنیم و آنان را به بهترین پاداش جزا خواهیم داد.