معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تاکید کرد: سفر حضرت معصومه(س) به قم، فرهنگ‌ساز و ایدئولوژی‌ساز و کرامت‌آفرین بوده و سبب شده تا آوازه قم در جهان منتشر شود؛ قم به برکت این حرکت و پویایی حوزه علمیه آن منشا و خاستگاه انقلاب اسلامی شد؛ انقلابی که جهانی شده است و تاثیرگذاری آن را در عرصه بین‌المللی شاهدیم.
اول ذی‌القعده روز بزرگداشت و منتسب به میلادحضرت معصومه(س)است؛ وجود مقدس حضرت فاطمه معصومه(س) به کریمه اهل بیت(ع) معروف و مشهور شده‌اند؛ کریمی که زائران متوسل شده را دست خالی رد نمی‌کند و پناه مردم بی‌پناه است.
خبرنگار ایکنا به مناسبت این روز و در تبیین مفهوم «کریم» و ویژگی‌های جامعه کریمانه با حجت‌الاسلام والمسلمین حسین الهی‌نژاد؛ معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پژوهشکده مهدویت این پژوهشگاه گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید؛
ایکنا ـ حرکت حضرت معصومه(س) از مدینه به سمت مرو یک تصمیم شخصی و برای زیارت برادر بود یا یک تصمیم آینده‌نگرانه؟ آیا این سفر بخشی از برنامه الهی برای مسیری است که قم باید در آن نقش‌آفرین باشد یا این تحلیل امروزی ما از این حادثه است؟
به طور کلی حضرت معصومه(س) حرکتی تاریخ‌ساز را در سال ۲۰۱ قمری از مدینه به سمت مرو آغاز کردند که حرکتی تمدنی، آینده‌نگرانه و تاریخی بود و نمی‌توان آن را صرفا یک سفر معمولی تلقی کرد و پیام‌های زیادی هم به همراه داشت.
علاقه و عشق به ولایت یکی از مهمترین دلایل این سفر بود زیرا حضرت معصومه(س) عشق و علاقه فراوانی به برادر داشتند و سال‌ها هم سرپرستی آن حضرت در غیاب پدر بر دوش امام رضا(ع) بود و در حقیقت امام رضا(ع) هم برادر و هم نقش پدری را برای این دختر مبارک ایفا کرده بودند و البته همه کارهای حضرت معصومه(س) با مشورت حضرت رضا(ع) انجام می‌شد و وقتی امام به خراسان و مرو فراخوان شدند یک سال دوری برادر و خواهر برای حضرت معصومه(س) غیرقابل تحمل و طاقت‌فرسا می‌شود لذا پای در این سفر می‌گذارند.
بر اساس منابع تاریخی، امام رضا(ع) بعد از یک‌سال نامه‌ای برای حضرت معصومه(س) فرستادند و از حضرت معصومه(س) درخواست کردند که به سمت مرو بروند؛ حضرت معصومه(س) هم وقتی این سفر تمدن‌ساز را آغاز کردند مسیری انتخاب کردند که از شهرهای شیعیان عبور کنند، برخلاف امام رضا(ع) که نگهبانان خلیفه اجازه نداده بودند حضرت از این مسیر برود؛ این انتخاب عالمانه و دقیق است و تاثیر خود را برجای گذاشته است.
به همین دلیل ما این سفر از مدینه را حرکتی تمدنی می‌دانیم که به مقصد فرهنگی خود رسیده است؛ حضرت وقتی وارد ساوه شدند و در آنجا با بیماری مواجه شدند فرمودند مرا به قم برسانید و این اتفاق افتاد؛ گویی حضرت(س) کاملا آگاهانه به این شهر آمدند و می‌دانستند که قم در آینده قرار است مرکز و ام‌القرای شیعیان و محل صدور علم دینی به جهان و خاستگاه انقلاب و تمدن اسلامی شود.
این نگاه آینده‌نگرانه حضرت معصومه(س)، فرهنگ‌ساز و ایدولوژی‌ساز و کرامت‌آفرین بوده است و سبب شد تا آوازه قم در جهان منتشر شود؛ قم به برکت این حرکت و پویایی حوزه علمیه آن منشا و خاستگاه انقلاب اسلامی شد؛ انقلابی که جهانی شده است و تاثیرگذاری آن را در عرصه بین‌المللی شاهدیم.
ایکنا ـ نقش حضرت معصومه(س) در تحولات آینده بشریت چیست و اساسا می‌توان به تاریخ از این زاویه هم بنگریم یا چنین رویکردی غلط است؟
شهر قم، بسترساز فرهنگ و تمدن اسلامی شده است؛ از سال ۲۰۱ قمری تاکنون، بیش از ۱۲۰۰ سال می‌گذرد و ما محصولات حرکت تمدنی حضرت معصومه(س) را به تدریج شاهدیم، به این دلیل در روایات داریم که در قم انقلاب رخ خواهد داد. یا در روایتی از امام صادق(ع) بیان شده است که فرمود: خدا داراى حرمى است كه آن مكه است، و پيامبرش هم حرمى دارد كه مدينه است، و اميرالمؤمنين هم حرمى دارد كه كوفه است، و ما هم داراى حرمى داريم كه قم است، و بزودى بانويى از فرزندان من آنجا دفن مى‌شود كه نامش فاطمه است، هركسى او را زيارت كند بهشت بر او واجب مى‌شود.
این شهر بر اساس روایات زمنیه‌ساز ظهور امام زمان(عج) است که مهمترین رخداد آینده بشریت و آخرالزمان است و نقشه و طراحی این مسئله با این سفر تاریخی رقم می‌خورد به این دلیل امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری انقلاب اسلامی را مقدمه و زمینه‌ساز ظهور می‌دانند.
ایکنا ـ میلاد حضرت معصومه(س) تا امام رضا(ع) دهه کرامت نام گرفته است؛ کرامت حقیقی چیست و یک جامعه کریم چه ویژگی‌هایی دارد؟
به نظر بنده این نامگذاری نوعی سیاستگذاری فرهنگی است؛ دهه کرامت فرهنگسازی و جهت‌دهی به تفکر مردم برای گسترش کرامت در جامعه است؛ امام صادق(ع) در نشانه‌های کرامت فرمودند: سه نشانه برای کرامت یک فرد وجود دارد؛ حسن خلق و خوش اخلاقی، کظم غیظ و فرو نشاندن خشم و چشم‌پوشی از خطاها و اشتباهات دیگران است و این موارد باید در جامعه ترویج شود؛ وقتی ما دهه‌ای به نام دهه کرامت نامگذاری می‌کنیم یعنی افراد جامعه در این دهه بیش از گذشته فرابگیرند که باید از خطای دوستان و اطرافیان و انسان‌های همنوع خود بگذرند؛ خشم خود را در مواجهه اجتماعی با همدیگر فرو بنشانند و با همدیگر رفتار نیکو و خوش اخلاقی داشته باشند.
حضرت امیر(ع) در مورد شاخصه‌های انسان کریم فرمودند: کسی که بر زبان خود مسلط است و اهل احسان و بخشش است؛ کریم است. باز ایشان فرمودند: کریم کسی است که از گناهان و کارهای حرام اجتناب و دوری و عیوب وجود خود را برطرف کند. ده روز دهه کرامت تمرینی برای این نوع کارهاست. این دهه میلاد کریمه اهل بیت(ع) و کریم اهل بیت(ع) و فرصتی برای نهادینه کردن چنین خصال و ویژگی‌های دینی و اخلاقی و انسانی است.
البته در بین مردم ایران افراد زیادی داریم که این ویژگی‌ها را دارند ولی به خصوص ما در یکی دو دهه اخیر از این خصلت‌ها دور شده‌ایم و کمتر همدیگر را تحمل می‌کنیم و خوش رفتاری‌ها کمتر شده است و باید به برکت این ایام و روزها، از این خصلت‌های ناردست دور شویم و به جای آن خصال پسندیده را جایگزین کنیم.
ایکنا ـ متاسفانه در سالیان اخیر شاهد تغییرات فرهنگی زیادی در کشور به خصوص در عرصه پوشش بانوان هستیم و گاهی این مسئله پیرامون حرم‌های مطهر هم وجود دارد و کسانی که به زیارت می‌روند هم به این مسئله توجه لازم را ندارند، آیا این مسئله دوگانگی با اهداف زیارت ندارد؟
متاسفانه این تهافت و دوگانگی وجود دارد؛ البته کسی که به یک مکان مقدس می‌رود یعنی صاحب آن مرقد مطهر و دین را دوست دارد ولی به هر دلیلی و شاید عدم آگاهی حجاب را مراعات نمی‌کند در حالی که دین یک مجموعه و منظومه به هم پیوسته از عقاید و اخلاق و احکام و ... است؛ یعنی همانطور که کسب رزق حلال جزء دین است، نماز و روزه جزء دین است؛ حجاب هم جزئی از دین است و یک مسلمان باید ملتزم به همه این موارد باشد و این تهافت و تضاد درونی و دوگانگی را برطرف کنند.
عشق زنان و دختران ایرانی به مراقد مطهر ائمه(ع) را می‌توان در مناسبت‌ها دید؛ در ایام شب‌های قدر که این اماکن مملو از جمعیت است؛ در ایام دهه کرامت و میلاد ائمه(ع) و روز عرفه و ... ولی این دوگانگی بینشی و رفتاری باید با فرهگنسازی و آگاهی‌بخشی رفع شود زیرا تداوم این رفتارها می‌تواند اباحه‌گری را حتی پیرامون اماکن مقدس رواج دهد و این در تضاد با روح زیارت و توسل و معنویت است.
من به بانوان و خواهران و مادران محترمی که به این مسئله توجه ندارند عرض می‌کنم که گناه به تدریج بینش انسان را تغییر می‌دهد و انسان آرام آرام داشته‌های معنوی و صفای روحی خود را از دست می‌دهد و تاکید بنده بر این است که زیارت را فرصتی برای تقویت روحی و دور شدن از گناه بدانیم. رفتن به زیارت بزرگانی چون حضرت معصومه(س) هم ثواب اخروی دارد و هم ابراز عشق و ارادت به ایشان است و قطعا ایشان حاجات ما را می‌شنوند و برای ما به درگاه خدا دعا می‌کنند و می‌توانیم به ایشان توسل کنیم ولی مهمتر از همه این موارد آن است که زیارت را پله ترقی معنوی برای خود قرار دهیم. توسل را فرصتی برای تقویت اراده در ترک گناه و خو گرفتن به کارهای نیک برای خود قرار دهیم.
گفت و گو از علی فرج زاده
