معناشناسی اصطلاح «اصلحک ‌الله» با تاملی در کاربست‌های آن در منابع فریقین

نشریه : علوم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : امیر رضا توکلی
پديدآورنده : مصطفی قناعتگر

چکیده :

تعبیر «اصلحک ‌الله»از تعابیر پربسامد در منابع فریقین است. شمارِ زیادی از فقها و راویان ‌ِامامیه، امام معصوم (ع) را با این عبارت مورد خطاب قرار‌داده‌اند. ترجمه لغویِ این عبارت سبب شده که برخی همچون مجلسی پدر و پسر ، بکارگیری این عبارت توسط راوی را دلیلی بر معرفت و شناخت کم او نسبت به امام (ع) تلقی کنند. این درحالی است که در پژوهش پیش‌رو به سراغ کاربست‌های معنای «اصلحک ‌الله» رفته و دریافتیم که این عبارت، اصطلاحی‌ فرهنگی بوده و با معنایی که عموما از آن برداشت می‌شود تفاوت دارد. این اصطلاح دارای معنای محوریِ «خطاب دانی به عالی» است و گونه‌ای از عرض ادب و شرمساریِ گوینده به امام (ع) / مخاطب را نشان می‌دهد. این کاربست با این معنای محوری، با رویکردهای مختلفی از جمله در مقام عرض حاجت بودن، طرح سوال مجدد، بیان شگفت‌زدگی و انتقاد ایراد می‌شده ‌است.