وقتى به سده چهاردهم و مثلاً روضات الجنات مى رسيم ، حجم نوشته هاى درباره او بسيار گسترده مى شود . علت چيست؟ و فرضيه كدام است؟
برخى تصوّر مى كنند مطالب اوليه كه ويژگى معاصرت دارند ، اصيل و صحيح و درست اند و نوشته هاى قرون بعد ، دست كم ، آغشته به ذهنيت نويسندگان اند و كم اهميت يا بى اهميت مى باشند . اينان ملاك اصلى را واقعيت مدارى نوشته مى شمارند و نوشته هاى اوليه را انعكاس واقعيت مى دانند و مى گويند : نوشته هاى چند قرن بعد از واقعيتها عارى است و بيشتر متّكى به ذهنيت است .
مجموعه اطلاعات قديمى دستمايه پژوهشگران در سده هاى بعد قرار گرفت. اين اطلاعات در تحقيقات بعدى تأثيرات بسزايى داشته و بسيارى از شبهات و ابهامات را مشگل گشا بوده است.
اين نظريه در مورد آثار درباره شخصيتها از جمله ابوالفتوح وجود دارد و صحت يا سقم آن قابل آزمون است ؛ گرچه نگارنده قائل است كه اين نظريه در فرضيه ابوالفتوح صددرصد صحيح نيست ، ولى بايد به آن توجه داشت و نوشته هاى بعدى را با دقت و وسواس مطالعه كرد.
خوب اگر علت بسط تاريخى نكته فوق نيست ، پس علت سير از قلت به كثرت و از لاغرى به فربهى در نوشتار طىّ چند قرن چيست؟ اطلاعات اين فصل مطالعه موردى درباره ابوالفتوح رازى مى تواند اين پرسش ها را پاسخ گويد .
بر اساس رسالت و وظيفه اى كه اين كتابشناسى براى خود قائل است ، مجبور است نوشته هاى درباره او را كاملاً كالبدشكافى كند و اولاً ريشه هاى تاريخى و پيشينه تاريخى آن نوشته ها را پيدا كند ؛ مثلاً بررسى كند كه اولين بار چه كسى گفته جدّ اعلاى ابوالفتوح بديل خزاعى است ؛ ثانيا مشخّص نمايد كه اين نوشته ها چه تحوّلاتى پيدا كرده تا به دست ما رسيده اند؛ ثالثا نوشته ها را با يكديگر تطبيق و مقايسه كرده، ضعفها و قوتهاى آنها را در ارتباط با يكديگر كشف نمايد.

توصيف آنها خوددارى شده است و برخى منابع هم به دليل اندكى اطلاعات، توصيف آها هم كوتاه است . امّا برخى آثار دهها صفحه مطلب دارد و حاوى نكات متنوّع و گاه بديعى است كه بخش توصيفى آنها هم طولانى است.
قابل توجه اينكه برخى آثار چاپهاى مختلف دارند و بعضى چاپهاى آن مستحكم تر است ولى ما به دليل اينكه به چاپها توجّهى نداشته و فقط به گزارش آنها درباره ابوالفتوح پرداخته ايم، چاپها را گزارش نكرده ايم يا در صدد انتخاب چاپ بهتر برنيامده ايم. توصيفها هم به روش برجسته سازى و صرفا در چارچوب زندگينامه و آثار ابوالفتوح است و نكات مربوط به او را برجسته ساخته و گزارش كرده ايم.
با اينكه در اين مجموعه ، كتاب و مقاله را تفكيك كرده ايم، اما بين آثار مستقل و متضمن تمايز قائل نشده ايم. و همه آثارى كه داراى مطلبى درباره ايشان بوده به ترتيب تاريخ تأليف يا چاپ معرفى كرده ايم. البته مقالات نظم تاريخى ندارند و بر اساس الفباى نام پديدآورنده مرتب شده اند.
تحليلها، گزارشها و پژوهشهاى درباره يك شخصيت ممكن است سير صعودى يا نزولى داشته باشد . آثار درباره شخصيتهايى كه در طول قرون متمادى افزايش يافته يا ركود و كاهش داشته است، از نگاههاى مختلف و با روشهاى علمى قابل مطالعه است . ابوالفتوح جزء شخصيتهايى است كه آثار درباره او در طىّ نه قرن افزايش كمّى داشته است . وظيفه كتابشناس اين است كه اين آثار را به ترتيب تاريخى تنظيم كند و اطلاعات لازم را گردآورى نمايد . پس از آن ، وظيفه پژوهشگران است كه اين سير تاريخى را با روشهاى علمى و بر اساس ضوابط مقبول تحليل نمايند . و علل افزايش حجم و ازدياد انواع آثار را كشف كنند و نتايج اين افزايش را به دست آورند . به هرحال، اين فصل ، منابع را به ترتيب تاريخى عرضه مى كند تا محقّقان ، فرضيه هاى مختلف مربوط به سير افزايش مطالب درباره ابوالفتوح را به راحتى مطالعه كنند .
كسانى كه معاصر ابوالفتوح بودند ، گزارش و تحليل آنها درباره ابوالفتوح از 200 كلمه تجاوز نمى كند . دو تن يعنى منتجب الدين و ابن شهرآشوب كه نويسنده و محقّق و نيز معاصر ابوالفتوح بودند ، گزارش و تحليل آنها بسيار كم حجم است . ولى