كه اصفهان پايتخت او بود چگونه مردم اصفهان در عهد او محبتى به شاه مردان نداشتند؟ و اين بنده محرر اين سطور در سفرى كه به زيارت آستانه حضرت على بن موسى الرضا مشرف شدم چند روز در شهر دامغان بودم و مشاهده كردم مردم آنجا قبرى را به نام بكير بن اعين برادرزاده ابن اعين از اصحاب حضرت امام محمدباقر و امام جعفر صادق عليهماالسلامزيارت مى كردند در مجلسى از علما و صلحاى آنجا گفتم بكير بن اعين هرگز به دامغان نيامد و در بلاد عرب از دنيا رفت و اين بكير دامغانى يكى از علماى اهل سنت است و آن را به شباهت اسمى بكير بن اعين پنداشته ايد و مى دانستم اين اشتباه هرگز دليل سوء سريرت اهل دامغان و ميل آنان به تسنن نيست ، و يكى از علماى آنجا گفت براى زيارت بكير احتمال كافى است و فواتح ما به روح بكير بن اعين مى رسد گرچه اين قبر او نباشد و در روضات گويد بسيار بعيد است كتاب حديقة الشيعة با اين زبان فارسى فصيح از كسى باشد كه همه عمر در نجف اشرف بسر برده كه آنجا زبان همه عربى است و همين مضامين كتاب حديقه را با اندك تغيير در ديباچه، در كتب يكى از شيعه متقدم ديده اند واللّه العالم و با اين همه تفاصيل و ضعف كتاب حديقه و بى اعتبارى آن قبر شيخ ابوالفتوح رازى در جوار حضرت عبدالعظيم است نه در اصفهان . براى آنكه مسكن او در رى بود و در آن شهر مى زيست و قبر او در ميان مردم رى معروف و متواتر بوده است اگرچه بر اهل اصفهان مخفى بود و نيز در نزهة القلوب حمداللّه مستوفى از مزارات رى يكى قبر شيخ ابوالفتوح را شمرده است و اين كتاب در قرن هشتم تأليف شده و شرط تواتر خبر آن نيست كه همه اهل عالم بدانند بلكه تواتر در بين مردم يك شهر و يك محله و يك طائفه كافى است چنانكه همه مردم طهران نمى دانند قبر شيخ دوريستى از علماى بزرگ شيعه در درشت ^۱
است اما اهل درشت و اطراف آن مى دانند. ^۲
قزوينى گزارش از حديقة الشيعة را اينگونه آغاز مى كند :
پس از نزهة القلوب برحسب ترتيب زمانى در كتاب حديقة الشيعة مرحوم ملااحمد

ديگر مقدم بر ملااحمد اردبيلى ديده اند. بارى كتاب حديقة الشيعة به صورت فعلى از مقدس اردبيلى نيست و از گفته هاى اهل فن چنان نتيجه بايد گرفت كه اين كتاب را يكى از مؤلّفان آغاز دولت صفويه يا اواخر دولت گوركانيان در شرح حال پيغمبر صلى الله عليه و آلهو دوازده امام عليهم السلام نوشته است شبيه روضة الشهداء ملاحسين كاشفى و زينة المجالس و چند كتاب فارسى ديگر در مناقب ائمه اثنى عشر عليهم السلام كه عبارت آنها فصيح و شيرين است اما روايات ضعيف بسيار دارد و نام ملااحمد اردبيلى و زبدة البيان در اين كتاب از آنجا آمد كه نسخه از اين حديقه در تصرف ملااحمد اردبيلى بوده و در حاشيه آن توضيحاتى نوشته است و ناسخان پس از آن جزء متن كردند و باز محمد بن غياث بن محمد آن را تلخيص كرده است و گرنه آن اخبار ضعاف و بى اصل را با عبارت فارسى فصيح نمى توان به عالمى مدقق نسبت داد كه اصلاً آذربايجانى بود و در نجف اشرف پرورش يافت و ما هرگز احتمال نمى دهيم محقق اردبيلى تأليف ديگرى را انتحال كند و چون باين علم و تقوى و شهرت و قبول عامه و جاه و عزت كه داشت حاجت نبود كتابى ضعيف را به خويش نسبت دهد و عجيب تر آنكه گويد :
«مرا گذر به اصفهان افتاد ديدم كه مردم آن بلده شيخ ابوالفتوح عجلى شافعى را شيخ ابوالفتوح رازى نام كرده بودند و به اين بهانه به عادت پدران خويش قبر آن سنى صوفى را زيارت مى كردند اگرچه از مردم آن ديار امثال اين كردار دور نيست زيرا كه ايشان پنجاه ماه زياده از ديگران نسبت به حضرت شاه ولايت ناشايست و ناسزا گفته اند و در اين زمان كه مذهب شيعه به قدر قوتى گرفته ايشان همچنان مانند پدران چندان محبتى به شاه مردان ندارند . اين اعتراض غير وارد بر اهل اصفهان البته از مثل ملااحمد اردبيلى صاحب آيات الاحكام و شرح ارشاد سخت بعيد است . مردى به آن درجه فضل و علم مى داند كه اگر مردم شهرى اشتباه كنند و قبر سنى را قبر شيعى بدانند دليل بر سوء سريرت آنان نيست و اشتباه قبر چنانكه گفتيم براى قاضى نوراللّه ششترى نيز رخ داد و هيچ كس توهم سوء سريرت درباره او نكند ملااحمد اردبيلى معاصر شاه عباس بزرگ است