149
مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي

شوشترى است كه به نظر برخى از منظر تاريخى پس از حديقة الشيعة قرار دارد . كتاب مجالس المؤمنين قاضى نوراللّه شوشترى متوفى در سنه 1019 در اواسط مجلس پنجم فصلى راجع به ابوالفتوح دارد. ۱
شوشترى ابتدا اطلاعات عمومى درباره ابوالفتوح عرضه كرده و اينگونه نوشته است :
قدوة المفسرين الشيخ ابوالفتوح الحسين بن على بن محمد بن احمد الخزاعى الرازى از علماى تفسير و كلام و عظماى ادباى بنام است از خاندان فضل و بزرگى و اولاد امجاد بديل بن ورقاء خزاعى است . آن گاه درباره بديل توضيح مى دهد كه : از كبار صحابه و اكابر خزاعه بود و سابقا در مجلس طوايف مؤمنين و مجلس صحابه مخلصين شرح اخلاص بنى خزاعه خصوصا عبدللّه و محمد و عبدالرحمن پسران بديل مذكور و جان سپارى ايشان در حرب صفين در ركاب حضرت اميرالمؤمنين(ع) مسطور گشته و جد او خواجه امام سعيد ابوسعيد كه مصنف كتاب موسوم بروضة الزهراء است از اعلام زمان خود بوده و عم او شيخ فضال ابومحمد عبدالرحمن بن احمد بن احمد بن الحسين النيشابورى رحمه اللّه از مشاهير روزگار است.
سپس درباره تفسير ابوالفتوح و رابطه آن با تفسير كشاف زمخشرى و تفسير كبير فخر رازى چنين اظهار نظر مى كند :
بالجمله مآثر فضل و مساعى جميله او در تفسير كتاب كريم و ابطال تأويلات سقيم مخالفان اثيم و تعنفات نامستقيم مبتدعان رجيم بر همگى مخفى نيست از تفسير فارسى او ظاهر مى شود كه معاصر صاحب كشاف بوده و بعضى از اشعار كشاف به او رسيده اما كشاف بنظر او نرسيده و اين تفسير فارسى او در وثاقت تحرير و عذوبت تقرير و دقت نظر بى نظير است. فخر الدين رازى اساس تفسير كبير خود را از آنجا اقتباس نموده و جهت دفع انتحال بعضى از تشكيكات خود را بر آن افزوده در

1.خاتمة الطّبع ، روح الجنان ، ج ۱۲ ، ص۲۳۲ .


مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
148

اردبيلى متوفى در سنه 993ق در اواخر فصل راجع به مذاهب صوفيه و ذمّ عقايد ايشان در كتاب حديقة الشيعه ۱ شرحى مفيد در خصوص مقبره ابوالفتوح رازى نقلاً از قول يكى از معاصرين صاحب ترجمه مذكور است. قزوينى عين عبارات و جملات حديقة الشيعه را آورده است. ولى به دليل اينكه همين عبارات و جملات را مرحوم شعرانى آورد و براى اينكه تكرار صورت نگيرد، خوانندگان را به همان نقل شعرانى ارجاع مى دهيم. ۲
نامبرده در ادامه اين گزارش مى نويسد : اين شهادت صريح يكى از معاصرين ابوالفتوح رازى كه خود شخصا در وقت وفات او در رى حاضر بوده به اين كه ابوالفتوح به موجب وصيّت در جوار مرقد حضرت عبدالعظيم مدفون گشت منضمّا با شهادت حمداللّه مستوفى در نزهة القلوب قريب صد و پنجاه سال بعد از ابن حمزه كه از جمله مدفونين در رى يكى همين شيخ جمال الدين ابوالفتوح [رازى ]را شمرده به نحو قطع و يقين و خارج از مجال هرگونه شك و ارتيابى ثابت مى كند صحّت انتساب مقبره موجوده حاليّه واقع در جنب مزار حضرت عبدالعظيم را به شيخ جليل مؤلّف كتاب ؛ و اگر چه اين فقره مابين اهالى مستفيض و محتاج به هيچ گونه تأييد و اثباتى نيست ولى براى رفع شك بعضى مانند صاحب مجالس المؤمنين ـ كه چنان كه خواهد آمد قبر او را در اصفهان فرض كرده و با قبر ابوالفتوح عجلى اصفهانى اشتباه نموده ـ برهان قاطعى است. ۳

شوشترى، نوراللّه بن شريف الدين ۴ (956ـ1019ق)

مجالس المؤمنين. تهران، كتابفروشى اسلاميه ، 1365. ج1، ص489ـ490.
از منابع معتبر درباره ابوالفتوح كه داراى اطلاعات مفيدى است، مجالس المؤمنين

1.يعنى اين گزارش در حديقة الشيعه، چاپ طهران، سنة ۱۲۶۰، ص۲۳۶ آمده است.

2.اين قسمت از حديقة الشيعه كه مرحوم شعرانى نقل كرد در ص۱۳۳ همين كتاب آمد.

3.روض الجنان ، چاپ ياحقى ، ص سى و دو و سى و سه به نقل از خاتمة الطّبع قزوينى ؛ نيز روح الجنان ، چاپ شعرانى ، ج ۱۲ ، ص۲۳۰ و ۲۳۱ .

4.نامهاى ديگر او شهيد ثالث؛ قاضى نوراللّه شوشترى؛ نوراللّه تسترى؛ نوراللّه شوشترى است.

  • نام منبع :
    مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
    سایر پدیدآورندگان :
    مهريزي، مهدي؛ زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 67924
صفحه از 293
پرینت  ارسال به