153
مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي

هدية العارفين اسماء المؤلفين و آثار المصنفين. استانبول، وكالة المعارف الجليلة، 1951م.
بغداد، مكتبة المثنى، بى تا. بيروت، دارالاحياء التراث العربى.
كشف الظنون فهرستواره و كتابشناسى كتابهاى فارسى، عربى و تركى تا دوره مؤلّف يعنى سده اول تا يازدهم قمرى و معرفى علوم مختلف است. در مجموع اطلاعات بيست و پنج هزار عنوان كتاب و رساله و حدود نه هزار و پانصد نام مؤلّف را گردآورى كرده و درباره سيصد علم و فن تحليل كرده است.
اين كتابشناسى در فرهنگ اهل سنت بسيار مشهور است و حاجى خليفه عمدتا كتب نويسندگان اهل سنت را فهرست كرده و كمتر به معرفى آثار غير سنى پرداخته است. در اكثر مواردى كه به غير تسنن پرداخته، خالى از اشتباه نيست. پس از حاجى خليفه كسان زيادى به تكميل و تهذيب آن اهتمام ورزيدند كه دو اثر از همه مشهورتر است و همواره با خود كشف الظنون ۱ منتشر شده است: يكى ايضاح المكنون از اسماعيل پاشا بغدادى و ديگرى هدية العارفين از رفعت بيگلر و محمد كمال اينال است. در اين مجموعه، اطلاعاتى درباره ابوالفتوح آمده است. اهميت اين اطلاعات در اين است كه او را به عنوان شيعى معرفى كرده است. يعنى در فهرست نامهاى آخر كتاب حسين بن على را به رازى شيعى ارجاع داده و در رازى شيعى ارجاعات او را آورده است. بنابراين، در زمره معدود كتابهايى است كه چهره و شخصيت ابوالفتوح را در جهان اسلام و به ويژه به سنى ها معرفى مى كند. ضمن گزارشى از اين مطالب به نقصهاى آن هم اشاره مى كنيم. حاجى خليفه در حرف راء ذيل روض الجنان فقط يك كلمه «فى التفسير» نوشته است و هيچ مطلبى درباره اين تفسير مهم ندارد، ولى اسماعيل پاشا در ايضاح المكنون چنين نوشته است: روض الجنان و روح الجنان فى تفسير القرآن، فى عشرين مجلد ابى الفتوح حسين بن على الخزاعى، ۲ اما خود حاجى خليفه ذيل رازى شيعى اين گزارش را آورده است:
ابوالفتوح حسين بن على بن محمد بن احمد بن الحسين بن احمد الخزاعى

1.كشف الظنون، ج۱، ص۱۱۸.

2.ايضاح المكنون، ج۳، ص۵۸۸.


مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
152

اصفهان باشد و حال آنكه قبر او به شهادت يكى از معاصرين او ابن حمزه كه خود در وقت وفات وى در شهر رى حاضر بوده و به شهادت حمداللّه مستوفى در نزهة القلوب به علاوه شياع و استفاضه مابين اهالى محل از اقدم الايام إلى يومنا هذا ، در جوار مرقد حضرت عبدالعظم در دو فرسخى جنوب طهران واقع است و واضح است كه منشأ اين اشتباه صاحب مجالس شهرت كاذبه اى است كه در آن ايام يعنى در اوايل عهد صفويه به تصريح مولى احمد اردبيلى در حديقة الشيعة ، چنانكه گذشت ، مابين عوام اصفهان منتشر بوده كه قبر ابوالفتوح عجلى شافعى را كه در اصفهان است با قبر سمى او ابوالفتوح رازى شيعى امامى عمدا يا سهوا اشتباه كرده بوده اند و به اين بهانه چون قريب العهد به مذهب اهل سنت و جماعت بوده زيارت پيران قديم خويش را از دست نمى داده اند. ۱
نيز مرحوم طباطبايى در مورد اين اشتباه شوشترى مى نويسد :
امّا اينكه قاضى نوراللّه شنيده است مزار شيخ ابوالفتوح در اصفهان است گويا صاحب عنوان را به شيخ ابوالفتوح اسعد بن ابى الفضايل عجلى شافعى كه در زمانى نزديك به شيخ رازى يعنى در سنه ششصد هجرى در اصفهان درگذشته است اشتباه كرده باشد. ۲

حاجى خليفه، مصطفى بن عبداللّه (1017ـ1067ق)؛ بغدادى، اسماعيل پاشا (درگذشت 1341ق/ 1839ـ1920م)

كشف الظنون عن اسامى الكتب و الفنون. مقدمه احمد شمس الدين. چاپ اول: بيروت، نشر دارالكتب العلميه، 1413ق.
ايضاح المكنون. محقق: محمد شرف الدين و رفعت بيلكه الكبيسى. بغداد، منشورات مكتبة المثنى. نشر وكالة المعارف، 1945م.

1.خاتمة الطّبع ، روض الجنان ، ج ۱۲ ، ص۲۳۲ .

2.روض الجنان ، چاپ ۱۳۲۳ق ، مقدمه طباطبايى ، ص۴ .

  • نام منبع :
    مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
    سایر پدیدآورندگان :
    مهريزي، مهدي؛ زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 67870
صفحه از 293
پرینت  ارسال به