181
مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي

ابن يوسف شيرازى گزارشى درباره روض الجنان عرضه كرده كه مشتمل بر اطلاعاتى درباره ابوالفتوح است :
ابوالفتوح پس از حمد و ثنا بيان نموده كه تفسير كردن قرآن كريم يكى از مواهب الهيه است و مفسر بايستى از علوم ادبيه چون لغت و نحو و صرف و معانى و بيان و شعر مستحضر باشد تا بتواند معانى و مقاصد قرآن را بفهمد و ناچار است كه در علم كلام و حكمت متبحر باشد تا تأويل آيات متشابه را بر وفق اصول بتواند كرد و نيز فقه مى خواهد تا به آيات احكام كه مى رسد وجه استدلال آن بر مذهب صحيح بداند و اين معنى تمام نشود تا عالم به اصول فقه نيز نباشد كه بنا فقه بر آن و ادله فقيه مستخرج از آنست و بايستى شأن نزول آيات و اينكه هر يك در كجا و چه مورد نازل شده را بداند و ناسخ را از منسوخ تميز دهد و از تاريخ بهره مند باشد تا هر جا كه آيات متضمن مطالب تاريخى است به اندازه اى كه مناسب مقام باشد، در بسط و شرح آن نماند و الاّ چون از بهرى از اين علوم بى بهره باشد، چون در آيه بدان رسد، مطلب را واگذارد و بگذرد و يا چيزى به غلط و اشتباه گويد، خويشتن را شرمنده و رسوا كرده است.
پيش از شروع به تفسير هفت فصل به فارسى در مطالب ذيل نگاشته اند :
فصل اول: در اقسام معانى قرآن و بيان و تفسير او كه بر چند وجه است . فصل دوم : در اينكه آيات قرآن از اين شش قسم خارج نيست و معانى هر يك از محكم ، متشابه ، ناسخ ، منسوخ ، خاص و عام . فصل سوم : در نامهاى قرآن و معانى آن . فصل چهارم : در معنى سوره و آيه و كلمه و حرف . فصل پنجم : در ثواب خواننده قرآن . فصل ششم : در فضيلت علم قرآن و رغبت و توجه به آن . فصل هفتم : در معنى تفسير و تأويل .
به نظر آقاى شيرازى مؤلّف اين كتاب را برحسب خواهش جمعى از دوستان به زبان فارسى تأليف نموده كه فائده آن عموم و شمول داشته باشد و وعده كرده كه پس از اتمام آن ، تفسير ديگرى كه نيز جمعى از دانشمندان خواهش كرده اند به زبان عربى تأليف نمايند ولى تفسير عربى ايشان در دست نيست و ظاهر آنستكه موفق به تأليف آن نشده و الاّ ابن شهرآشوب و منتجب الدين حتما آن را نقل مى كردند و برحسب


مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
180

شيرازى، ابن يوسف ۱

فهرست كتابخانه مدرسه عالى سپهسالار. چاپ اول: تهران، نشر مجلس، 1315. ج2، ص129ـ134.
نويسنده ذيل نسخه تفسير ابوالفتوح كه در اين كتابخانه موجود است، به زندگانى او هم پرداخته و چنين نوشته است : مؤلّف اين تفسير كه يكى از تفاسير علمى فارسى است، شيخ ابوالفتوح رازى مى باشد (جمال الدين حسين بن على بن محمد بن احمد خزاعى نيشابورى معروف به رازى) كه از بزرگان علماى اماميه و وعّاظ قرن ششم هجرى بوده اند. در علم حديث و تفسير و كلام و علوم ادبيه توانايى زياد داشته . پدران و اجداد وى بيشتر از اهل علم و از دوستان خانواده پيغمبر صلى الله عليه و آلهبوده اند و نسب ايشان به بديل بن ورقاء خزاعى كه از صالحين صحابه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آلهبوده اند، منتهى مى شود . بدبختانه سال وفات و تولد ايشان به تحقيق معلوم نيست و در كتب سير و رجال متعرض آن نشده اند. با اينكه دو نفر از شاگردان ايشان يكى ابن شهرآشوب در كتاب معالم العلماء و ديگرى منتجب الدين در فهرست خود از ايشان نام برده و مراتب فضلى و عظمت علمى اين عالم بزرگ را متذكر شده اند، از سال تولد و وفاتشان نامى نبرده اند.
ولى ابن يوسف شيرازى تلاش مى كند كه از قراين، تاريخ تولد و وفات او را به دست آورد :
به قرينه نسخه نمره (134) تفاسير فهرست رضويه كه آن را در سال (556 ق) نوشته اند معلوم مى شود كه تاريخ تأليف اين كتاب قبل از تاريخ مذكور بوده است و منتجب الدين و ابن شهرآشوب كه از شاگردان مؤلّف بوده در سال 588 ق وفات يافته اند، بنابراين تأليف اين كتاب در اوائل قرن ششم هجرى است. ۲

1.تاريخ تولد و وفات ايشان يافت نشد و براساس تاريخ چاپ يعنى ۱۳۱۵ش/ ۱۳۵۴ق بعد از صدر، سيد حسن مى آيد.

2.فهرست كتابخانه مدرسه عالى سپهسالار ، ج ۱ ، ص۱۲۰ .

  • نام منبع :
    مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
    سایر پدیدآورندگان :
    مهريزي، مهدي؛ زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 67810
صفحه از 293
پرینت  ارسال به