183
مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي

اماميه است و از اوائل قرن ششم هجرى به يادگار مانده سالها در پرده پنهانى مسطور بود و جز چند نسخه كامل آن هم در كتابخانه هاى شخصى از آن نامى نبود در سال 1319 به امر مرحوم مظفر الدين شاه قاجار آقا سيدمحمدكاظم طباطبائى تبريزى جمعى از فضلاء و دانشمندان را گرد آورده و اين كتاب را تصحيح كردند و در سال 1323 يعنى سى سال قبل مخصوصا براى همين مقصد مطبعه برقى كه در آن وقت به نام «مطبعه شاهنشاهى» ناميده شده بود (اينك همان جزء دستگاههاى مطبعه مجلس شوراى ملى است) وارد كرده و مشغول به طبع تفسير مذكور شدند تا اواخر حيات مرحوم مظفر الدين شاه دو مجلد و 173ص از مجلد سوم كه تماما مشتمل بر بيش از ده جلد از مجلدات بيست گانه كتاب است چاپ شد ، بدبختانه تا پارسال طبع بقيه آن تعطيل و آنچه به طبع رسيده بود در انبارهاى دولتى توقيف بود ، سال گذشته به پيشگاه رضاشاه پهلوى معروض افتاده بود چنين گنجينه اى كه از مفاخر ملى است در زير ابرهاى تاريخ فراموشى محو و نابود شده و مستدعى است مقرر فرمايند كه طبع آن تكميل و در دسترس عموم گذارده شود . بى درنگ دانشمند فرزانه و دوستدار علوم و معارف جناب مستطاب اجل آقاى ميرزا على اصغر خان حكمت را كه در همان روزها انجام امور معارف و اوقاف مملكت را به كف با كفايت ايشان برگزار فرموده بودند موظف به انجام اين مقصود بزرگ داشتند ، ايشان هم با كمال شتاب وسائل طبع و نشر آن را فراهم فرموده و تقريبا طبع آن با همان دستگاه مذكور در مطبعه مجلس در شرف اتمام و سه قسمت آن را كه تا آخر تفسير سوره مؤمنون است تجليد و به تمام كتابخانه ها داده شده كه عموم علاقه مندان از گوهرهاى پربهاى آن بهره مند گردند . و تتمه آن هم شايد تا آخر سال 1313 طبع آن تمام شود. ۱
فهرست كتابخانه مجلس شوراى ملى . تهران ، چاپخانه مجلس ، 1318ـ1321 . ص417 .
تبحر و شغل اصلى ابن يوسف شيرازى نسخه شناسى و فهرست سازى براى نسخه ها بوده، و در فهرست فوق هم اطلاعاتى درباره ابوالفتوح و مشخّصات نسخه شناسى آثار ابوالفتوح به ويژه روض الجنان آورده است . ضمن نسخه شناسى،

1.همان ، ص۱۳۲ـ۱۳۳ .


مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
182

شماره اى كه شيخ عبدالجليل رازى كرده اند اين تفسير صد و بيست هزار بيت يا قدرى بيشتر كتابت دارد بنده نيز كه ميزان گرفته ام همين اندازه بيشتر نيست .
در مورد حجم روض الجنان ، شيرازى مى نويسد : به موجب تصريح معاصرين مؤلّف و كتابت بر خود اجزاء نسخ موجوده اين تفسير در بيست مجلد تنظيم شده است.
اما طرز و ساختار اين تفسير نظر شيرازى را هم جلب كرده و گزارش مى دهد كه قبل از شروع به هر سوره عده آيات و كلمات و حروف آن را ذكر و رواياتى كه راجع به ثواب قرائت آن از حضرت رسول صلى الله عليه و آله و ائمه اطهار عليهم السلام رسيده نيز ذكر گرديده و پس از آن قسمتى از آيات را نقل و ترجمه فارسى كلمه به كلمه آنها را در ذيل هر يك نوشته و پس از آن در تحت عنوان قوله تعالى كلماتى از آيات مذكوره را نقل و بدوا ترجمه فارسى آن را ذكر و خصوصيات نحوى و صرفى و ادبى و شأن نزول و اختلاف قرائت كلمات و اخبار وارده در آن مورد را با ذكر اسناد عينا با ترجمه فارسى آنها يا فقط ترجمه آنها را آورده و حكايات مفصله اى كه در آيات اشاره به آنها شده است و مطالب فقهيه و كلاميه و به عبارت جامع آنچه را در ديباچه اين كتاب براى مفسر در موقع نوشتن تفسير ذكر كرده اند لازم است خود داشته و به مناسبت موقع و مقام آورده است مخصوصا به مناسبت اشعار فصيح عربى كه حاكى از اطلاع كامل مؤلّف بر ادبيات عرب مى باشد در اين كتاب ديده مى شود اين تفسير يكى از بهترين مؤلفات اسلامى و فارسى است و مى توان با كمال جرئت ادعا نمود كه تاكنون بدين خوبى و جامعى تفسير نوشته نشده و با مطالعه اين كتاب به خوبى معلوم مى شود كه مؤلفين قرون بعد از تأليف اين كتاب عموما از آن استفاده نموده و بسيارى از مطالب را عينا يا با مختصر تغييرى در كتاب خود آورده اند. ۱
چاپ و انتشار اين اثر در دوره قاجار، از حوادث مهم فرهنگى آن روزگار است . گزارش ابن يوسف شيرازى در اين خصوص اينگونه است :
بدبختانه اين گنجينه گرانبها كه يكى از مفاخر ايران و ايرانيان مخصوصا شيعيان

1.فهرست كتابخانه مدرسه عالى سپهسالار ، ج ۱ ، ص۱۳۲ .

  • نام منبع :
    مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
    سایر پدیدآورندگان :
    مهريزي، مهدي؛ زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 67856
صفحه از 293
پرینت  ارسال به