203
مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي

متكلّم كامل فقيه اديب فاضل واعظ مفسر مشهور ، در كلمات اجلّه به امام سعيد و ترجمان كلام مجيد و قدوة المفسرين و نظاير اينها موصوف ، جامع فضيلت حسب و شرافت نسب ، به قبيله بنى خزاعة منتسب ، از اولاد عبداللّه بن بديل بن ورقاء خزاعى صحابى كه جلالتش آفتابى و تشيّع بنى خزاعة و محبت ايشان به خانواده عصمت از قديم الايام معروف و معاويه مى گفته است كه محبت قبيله خزاعه با على به مرتبه ايست كه اگر زنانشان قادر مى بودند با ما مى جنگيدند تا چه رسد به مردان ايشان.
سپس درباره مشايخ و شاگردان او چنين گزارش داده است:
بالجملة شيخ ابوالفتوح از پدر خود و عم خود و شيخ عبدالجبار رازى و شيخ ابوعلى طوسى روايت كرده و به واسطه ايشان از شيخ الطائفة شيخ طوسى روايت مى نمايد . ابن شهرآشوب صاحب مناقب (درگذشت 588 ق) و شيخ منتجب الدين بن بابويه قمى صاحب فهرست (درگذشت 585 ق) و بعضى از اجلاّى ديگر نيز از تلامذه وى بوده و از وى روايت مى نمايند . پسر و خواهرزاده و پدر و جدّ پدر شيخ نيز از اكابر علما و مؤلفين شيعه و خانواده اش از بزرگترين خانواده هاى عرب هستند كه در ديار عجم توطّن كرده اند. ۱

دهخدا، على اكبر (درگذشت 1334)

لغت نامه. چاپ قديم، جلد 3، ص709؛ چاپ جديد، تهران، دانشگاه تهران، 1372. جلد اول، ص616.
دهخدا زندگينامه ابوالفتوح را برپايه مطالب روضات الجنات خوانسارى و مقدمه تفسير ابوالفتوح نوشته و اكثر مطالب را از اين دو منبع برگرفته و اطلاعات كتابشناختى مفيدى در مورد تفسير قرآن ابوالفتوح عرضه كرده است.
مدخل مقاله را با ابوالفتوح آغاز كرده و چنين مى نويسد: حسين بن على بن

1.ص۲۲۶ـ۲۲۷ .


مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
202

الداعى بن القاسم الحسنى الرازى ملقب به صفى الدين مى داند و نام كتاب او را «تبصرة العوام فى تفضيل مذاهب الملتين» مى آورد ۱ و اين قول مشهورترين اقوالى است كه فعلاً درباره مؤلّف كتاب متداول است و تنها اشكال آن در اين است كه مؤلّف تبصرة العوام بنابر تصريح خود مجالس امام فخررازى (م. 606) را در جامع خوارزم ديده و اين امر ناگزير مربوطست بپايان قرن ششم و بنابراين صفى الدين مرتضى بن داعى كه صاحب روضات بنقل قول از صاحب كتاب الامل (يعنى شيخ منتجب الدين كه كمى بعد از سال 585 وفات يافته) او را استاد متنجب الدين دانسته است، نمى تواند مؤلّف اين كتاب بوده باشد.
ذبيح اللّه صفا در كتاب ديگر خود ، گنجينه سخن (تهران ، دانشگاه تهران ، ج 2 ، ص221) نيز به ابوالفتوح و آثارش پرداخته است .

مدرس تبريزى، محمد على ۲ (1258ـ1333 / 1373ق)

ريحانة الادب فى تراجم رجال المعروف بالكنية واللقب يا كنى و القاب. تهران ، كتابفروشى خيام ، 1369 ، ج 7 ، ص226ـ229 .
چاپ چهارم: تهران، انتشارات خيام، 1374. ج1، ص128. چاپ ديگر، تبريز، شفق.
ابتدا به زندگينامه، سپس به آثار ابوالفتوح پرداخته است . نسبت به كتابهاى پيشين اطلاعاتى جديد ندارد. فقط گزارش او به گونه اى است كه خاندان و افكار شيعى ابوالفتوح را برجسته كرده است . بخشى از نوشته او اينگونه است :
ابوالفتوح حسين بن على بن محمد بن احمد بن حسين بن احمد ، نيشابورى الاصل ، رازى التوطّن والشهرة ، خزاعى القبيلة ، ابوالفتوح الكنية ، از اعاظم علماى نامى اماميّه اواسط قرن ششم هجرت مى باشد با زمخشرى و فضل بن حسن طبرسى (صاحب مجمع البيان) و نظائر ايشان معاصر و عالمى است عامل

1.روضات الجنات، چاپ ۱۳۶۷ق.، ص۶۷۳.

2.نام ديگر او محمد على مدرس خيابانى است.

  • نام منبع :
    مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
    سایر پدیدآورندگان :
    مهريزي، مهدي؛ زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 68501
صفحه از 293
پرینت  ارسال به