كحاله، عمررضا ^۱

معجم المؤلفين : تراجم مصنفى الكتب العربية. بيروت، داراحياء التراث العربى، 1376ق/1957م. بيروت ، مؤسسة الرسالة ، 1414ق/ 1993م .
اين كتاب يكى از كتابشناسى هاى مشهور جديد در فرهنگ عربى ـ اسلامى است . در حرف ح ذيل حسين خزاعى به زندگى ابوالفتوح پرداخته است . مآخذ كحاله عبارت اند از : ايضاح المكنون بغدادى ، اعيان الشيعه سيدمحسن امين . هر دو منبع جديدند و اولى از اهل سنت و دومى شيعى است . تمامى نوشته كحاله از چهل كلمه تجاوز نمى كند و اينگونه است :
الحسين الخزاعى (كان حيا 552 ق/ 1157م) الحسين بن على بن محمد بن احمد بن الحسين بن محمد بن احمد الخزاعى ، الرازى ، النيسابورى الشيعى (ابوالفتوح) مفسر مشارك فى بعض العلوم . من آثاره : تفسير القرآن ، روح الاحباب و روح الالباب فى شرح الشهاب ، والرسالة الحسنية . ^۲

شريف رازى، محمد (متولد 1301)

گنجينه دانشمندان. تهران، اسلاميه، 1353. تجديد چاپ: قم، نشر پيروز. ص340ـ341.
اين كتاب كه مجموعه اى از اطلاعات درباره شخصيتهاى فرهنگى و عالمان و فقيهان شيعه است، در چند جا از جمله ج7 ص340ـ341 و ج4، ص613 آورده است. مطالب آن نسبت به گزارشهاى ديگران، نكته اى جديد ندارد.

اسدى زاده، پرويز (زيرنظر) (متولد 1322)

دايرة المعارف يا فرهنگ دانش و هنر. چاپ اول: 1345 . تهران، انتشارات اشرفى، 1350 . چاپ سوم : 1377.
اين دانشنامه كه توسط پرويز اسدى زاده، سعيد محمودى و منوچهر اشرف

ابن حمزه در كتاب ايجاز المطالب فى ابراز المذاهب و هم در كتاب هادى الى النجات من جميع المهلكات گويد: كه در شهر رى بودم كه شيخ ابوالفتوح رازى صاحب تفسير بموجب وصيتش در جوار مرقد امامزاده واجب التعظيم حضرت عبدالعظيم الحسنى مدفون گشت پس به نيت حج متوجه مكه معظمه شدم در بازگشتن گذارم به اصفهان افتاد. در علنلان و بعض ديگر از محلات آن شهر ديدم كه مردم بزيارت شيخ ابوالفتوح عجلى شافعى اصفهانى و حافظ ابونعيم كه پدر استاد او است و شيخ يوسف كه جد شيخ ابونعيم است و شيخ على بن سهل و امثال ايشان كه سنى و از مشايخ صوفيه بوده اند ميرفتند كه شيعه شهر رى و نواحى آن هزار يك بزيارت امامزاده عبدالعظيم نميرفتند و مولانا احمد اردبيلى در كتاب حديقة الشيعه نقل كرده كه مرا گذار باصفهان افتاد ديدم مردم اين بلده شيخ ابوالفتوح عجلى شافعى اصفهانى را شيخ ابوالفتوح رازى كرده بودند و به اين بهانه به عادت پدران خود قبر آن سنى صوفى را زيارت ميكردند. و صاحب روضات گويد كه مؤلّف رياض العلما ميرزا عبداللّه اصفهانى كتاب رساله يوحنا بفارسى در ابطال مذهب اهل سنت از زبان يكى از نصارى موسوم به يوحنا و ديگر رساله حسنيه را از زبان يكى از كنيزكان معاصر هارون الرشيد در حقانيت مذهب شيعه و تبصرة العوام در ملل و نحل بدو نسبت داده است جز كتاب اخير يعنى تبصرة العوام نسبت دو كتاب به ابى الفتوح رازى مستبعد نيست و علامه قزوينى در تعليقاتى كه بر تفسير ابوالفتوح چاپ طهران دارند در ضمن تحقيقى انيق مولد او را پيش از چهار صد و هشتاد هجرى و وفات او را در اواسط مائه سادسه شمرده اند. دو جلد از پنج جلد تفسير شيخ ابوالفتوح رازى بزمان مظفرالدين شاه قاجار و سه جلد ديگر آن در زمان رضا شاه پهلوى بطبع رسيده است.
همانگونه كه مشاهده شد، دهخدا گزارشهاى درباره ابوالفتوح را از ابتدا تا دوره خودش با درايت آورده است . اهميت نوشته دهخدا در اين است كه توانسته ديدگاههاى مهم را به ترتيب تاريخى بياورد .
به هرحال، مطالب دهخدا با اينكه مبتنى بر منابع پيشين است، ولى از نظر حجم و ساختار نسبت به نوشته هاى معاصر قابل توجه تر مى باشد.