اگر چه در الفهرست منتجب الدين به طور مستقلّ از پدر ابوالفتوح نام برده نشده است، ليكن از آنجا كه ابوالفتوح از وى بهره علمى برده، مى توان او را در زمره علما و دانشمندان جاى داد .
دانسته ها درباره زندگى ابوالفتوح اندك است . احتمالاً در رى متولّد شد و در همانجا رشد و پرورش يافت. قراين نشانگر اين است كه احتمالاً در حدود سال 480ق/ 1087م زاده شده است. برخى پژوهشگران تصريح كرده اند كه شاگردى وى نزد عموى پدرش، مفيد ابو محمد عبدالرّحمن بن احمد، نظريه فوق را تقويت مى كند . ديگر استادان او ، به نامهاى شيخ مفيد عبدالجبّار بن عبداللّه بن على مقرى رازى، عمادالدين ابو محمد حسن بن محمد قاضى استرآبادى و ابوالحسن على بن النّاصر بن الرضا شناخته شده اند.
برخى نوشته اند: ابوالفتوح به دليل علاقه، بيشتر به وعظ و خطابه مى پرداخت. اين رويه و دلبستگى، تأثير آشكارى بر سبك تفسيرى او نهاده است. به گزارش خود ابوالفتوح در روح الاحباب كه افندى آن را نقل كرده است، مجالس وعظ او، در دوره جوانى در خان علاّن رى با استقبال عظيم مردمان مواجه بوده است. لذا بعضى به او رشك بردند و به دليل سعايت حاسدان نزد والى شهر، مدّتى از وعظ محروم گرديد.
ابوالفتوح علاوه بر وعظ براى عموم، به تربيت شاگرد در چند رشته علمى هم همّت گماشت . يكى از شاگردان برجسته او منتجب الدين رازى و ديگر شاگرد او ابن شهرآشوب است . منتجب الدين دو اثر استادش با عنوانهاى روض الجنان و روح الاحباب را نزد خود وى تلمّذ كرد و ابن شهرآشوب به كسب اجازه روايت تفسير او، روض الجنان، نايل آمد.
از فرزندان ابوالفتوح دوتن در شمار عالمان بودند: يكى صدر الدين على كه منتجب الدين از وى با تعبير «فقيه دين» ياد كرده و ديگرى تاج الدين ابوجعفر محمد كه از او با عنوان «فاضل ورع» نام برده است.
