225
مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي

صاحب التفسير امامى ثقة كان من مشايخ ابن شهرآشوب المتوفى سنة 588 كأجداده و ابنه محمد تاج الدين و ابن اخته احمد بن محمد الخزاعى و عمه عبدالرحمن بن احمد بن الحسين و غيرهم المذكورون فى الروضات . ۱

گرايلى، فريدون

نيشابور شهر فيروزه. چاپ اول: مشهد، دانشگاه فردوسى، 1357. چاپ دوم : 1373 . چاپ سوم : تهران ، انتشارات خاوران ، 1374 .
چند نكته جديد در اين متن هست كه پس از ارائه اصل متن، به آنها اشاره مى شود . تمامى متن اينگونه است :
ابوالفتوح حسين فرزند على خزاعى: از علماى كلام و حديث و تفسير و از مشاهير قرن ششم است كه به جمال الدين معروف بوده و از مردم نيشابورى الاصل بشمار مى رود . وى حدود سال 480ق در نيشابور متولد شده و در كسب دانش و كمال بذل همت تمام كرده و خود مدتها مجلس درس و بحث و وعظ داشته است . از كتابهاى وى روح الجنان و شرح شهاب الاخبار و تفسير قرآن فارسى است . از تفاسير بسيار معروف كه بقول شيخ عبدالجليل رازى در 20مجلد و مورد قبول اكثريت قريب باتفاق علماى زمان بوده است . وى استاد پسر شهرآشوب بوده است و شيخ منتجب الدين نيز هر دو كتاب روح الالباب فى شرح شهاب و روح الجنان را نزد وى خوانده است . قاضى نوراللّه شوشترى ابوالفتوح رازى را معاصر كشّاف دانسته و مزار وى را در اصفهان و رى نوشته است و پاره اى از تذكره نويسان تربت وى را در رى نوشته اند چون قسمتى از عمر خود را نيز در رى گذرانيد و به سال 552 ق وفات يافته است. ۲
نويسنده ابتدا ابوالفتوح را نيشابورى الاصل دانسته، در حالى كه منابع معتبر تبار

1.دايرة المعارف الشيعية ، ج ۸ ، ص۳۱۲ .

2.نيشابور شهر فيروزه ، ص۵۲۲ .


مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
224

نشده برخلاف تفسير ابوالفتوح و مطالب نيكو و دانستنى گرچه در تفسير رازى بسيار اما نه مربوط بتفسير قرآن است و هر يك در محل مناسب در كتابى كه براى آن تأليف كرده اند بهتر و مشروحتر آمده و گفته اند در تفسير امام فخر همه چيز هست غير تفسير.
برخى عبارات كشاف مطابق مذهب اشاعره نيست . مثلاً در جايى چيزى را بر خداى عالى واجب ندانسته و بحسن و قبح عقلى معتقد نشده بلكه مطابق مذهب شيعه و مأخوذ از كتب و تفاسير شيعه سخن گفته است.
در ضمن تفسير آيه اى گويد (اگر گويند مالك چيز غير موجود معقول نيست و يوم الدين هنوز نيامده چگونه خداوند خويش را به مالك يوم الدين وصف كرد در جواب گوئيم اين سخن صحيح است اما چون قيامت حق است و اخلال به آن در حكمت جائز نيست قيامت را مانند امر موجود و حاصل قرار داد و نيز هر كس بميرد قيامت او در همان وقت حاصل شود پس قيامت اكنون هست و سؤال از ميان برود) اين سخن نيز موافق مذهب شيعه است نه اشاعره. ۱

اعلمى حائرى ، محمدحسين (درگذشت 1281ـ1354ق/1393ق)

دايرة المعارف الشيعية العامة ، چاپ اول، قم ، 1374 تا 1393ق ؛ چاپ دوم : بيروت ، مؤسسة الاعلمى للمطبوعات ، 1413ق/ 1993م.
اين اثر به دايرة المعارف اعلمى شهرت دارد و ويژه موضوعات و مسائل شيعه است . نويسنده در حرف (ح) ذيل الحسين به ابوالفتوح پرداخته است . منبع او ، روضات الجنات خوانسارى بوده است . ضعفهاى موجود در اين دانشنامه از جمله فقدان روش علمى و نقص در استفاده از منابع دست اول و معتبر در مورد اين مدخل هم جريان دارد. ۲ براى آشنايى بيشتر، عين مقاله آورده مى شود :
الحسين بن على بن محمد الخزاعى الشهير بأبى الفتوح الرازى جمال الدين

1.تفسير روح الجنان و روح الجنان ، تصحيح شعرانى ، جلد اول، ص۱۰ـ۱۲.

2.در مورد ضعفهاى اين دايرة المعارف نك : مقدمه دايرة المعارف تشيّع ، تهران ، ۱۳۷۲ ، ج ۱ ، صفحه دوازده .

  • نام منبع :
    مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
    سایر پدیدآورندگان :
    مهريزي، مهدي؛ زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 68464
صفحه از 293
پرینت  ارسال به