227
مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي

مصاحب، غلامحسين (1289ـ1358)

دايرة المعارف فارسى. چاپ اول: تهران، انتشارات فرانكلين، 1345. چاپ دوم : تهران ، اميركبير ، 1380 .
اين اثر اولين دايرة المعارف فارسى و ايرانى به سبك جديد است كه در حرف الف مدخلى با عنوان ابوالفتوح رازى آورده است . نويسنده به اجمال اطلاعات خوبى از اين شخصيت عرضه كرده است . به دليل قدمت اين دانشنامه نسبت به بسيارى از پژوهشهاى معاصر و اهميت آن در بين كتابهاى مرجع جديد، مطالب آن در ديگر آثار راه يافته و تأثير گذاشته است.
اولين جمله آن اينگونه است : مفسر معروف شيعه ى ايرانى كه احتمالاً بين 485ق و 525 ق مى زيست . سپس به شهر او اشاره مى كند : اصلاً از نيشابور بود ولى در رى مى زيست.
آن گاه معاصران و شاگردان او و در پى آن ، آثارش و سپس تاريخ وفات و محل دفن ابوالفتوح را گزارش كرده است . درباره تفسيرش مى نويسد : تفسير مفصل فارسى او به نام روض الجنان و روح الجنان از تفاسير جامع و معتبر قرآن است. ۱

مطهرى، مرتضى (1299ـ1358)

خدمات متقابل اسلام و ايران. تهران، قم، نشر صدرا، 1370. اين كتاب در مجموعه آثار (14) آمده است (تهران و قم ، صدرا ، 1378) .
شهيدمطهرى در اين كتاب كه تعامل دو فرهنگ ايرانى و عربى را بررسى مى كند، به ابوالفتوح به عنوان يكى از مصاديق اين تعامل پرداخته است . او از ابوالفتوح به عنوان يك ايرانى كه به فرهنگ قرآنى و اسلامى خدمت كرده ياد مى كند و تفسير روض الجنان را جزء خدمات ايرانيان به اسلام ترسيم مى كند.
گزارش نامبرده درباره ابوالفتوح كوتاه است : روض الجنان ، معروف به تفسير

1.دايرة المعارف فارسى، ج۱ ، ص۲۶ .


مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
226

ونژاد وى را عرب دانسته اند كه پدر بزرگ او به نيشابور مهاجرت كرده بود . سه كتاب نام برده است : روح الجنان ، شرح شهاب الاخبار و تفسير قرآن فارسى. در حالى كه يك اثر تفسير بيشتر ندارد و آن روح الجنان است كه به زبان فارسى است . تولد وى در 480ق آن هم در نيشابور كه نويسنده آورده ، معلوم نيست.
در مورد ابن شهرآشوب كه لقب است نوشته ، پسر شهرآشوب كه غلط است . راجع به معاصرت ابوالفتوح با زمخشرى مى نويسد : قاضى نوراللّه ابوالفتوح را معاصر كشاف دانسته است . در حالى كه كشاف كتاب است و معاصر صاحب كشاف بوده است . اكثر محققان نظريه اى كه مقبره او را در اصفهان دانسته ، نقد و رد كرده اند و همگى قائل شده اند كه مدفن اش در رى است . همچنين در مورد اينكه نوشته قسمتى از عمر خود را در رى بوده ، ديدگاه علمى بر آن است كه اكثر عمر را در رى بوده است . بهرحال اين متن ضعيف و داراى تعارض با يافته هاى اكثريت محققان است .

حقيقت ، عبدالرفيع (متولد 1313)

تاريخ نهضتهاى فكرى ايرانيان از آغاز قرن چهارم تا پايان قرن ششم ، چاپ اول، بى جا ، شركت مؤلّفان و مترجمان ايران ، 1357 . جزء اول، ص284ـ285.
تحولات و جنبشهاى فكرى ايرانيان در اين كتاب تحليل و بررسى شده است و نويسنده ابوالفتوح را يكى از موضوعات قابل مطالعه در اين زمينه مى داند . البته اطلاعاتى كه عرضه كرده بسيار كم است ، با اينكه قطعا ابوالفتوح و تفسير روض الجنان تأثيرات شگرفى در فرهنگ مذهبى ايرانيان داشته اند . به هرحال ذيل، روض الجنان مى نويسد :
اين تفسير از شيخ جمال الدين ابوالفتوح حسين بن على بن محمد بن احمد حسين بن خزاعى نيشابورى رازى معاصر طبرى متوفى به سال 548 هجرى است .

  • نام منبع :
    مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
    سایر پدیدآورندگان :
    مهريزي، مهدي؛ زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 67765
صفحه از 293
پرینت  ارسال به