45
مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي

مترجم امير ضياء الدين دانسته شده و او بود كه آن را به ايران آورد و ميان مردم مشهور شده و شاه تهماسب شنيد و دستور داد كه بنام او سازند و خطبه اى هم بنام او در آغاز آن گذارده شده است .
ابراهيم استرابادى در بازگشت از مكّه با شيعيان آنجا آميزش مى كند و رساله حسنيه را نزد سيدى پارسا مى بيند و مى خواند و از او مى گيرد و نسخه برمى دارد و بايران ارمغان مى آورد و بدرخواست دوستى آن را بفارسى برمى گرداند و راوى داستان در آن «پيشواى جهان و علامه دوران جامع معانى معلم ثانى العارف باللّه والعالم باللّه شيخ ابوالفتوح رازى مكى» است.
داستان كنيزى است حسنيه نام از آن بازرگانى شيعى و از ياران و ملازمان جعفر بن محمد صادق (83ـ147ق) كه او را در پنج سالگى خريده و بمكتب برده بود و او ده سال بخانه امام جعفر صادق مى رفت و مى آمد و نزديك بيست سال دانشها آموخت و بسيار هم زيبا بود و خواجه بسيار تنگدست شد و بكنيز شكايت از تهى دستى خود كرد و بگفته همو او را نزد يحيى بن خالد برمكى و هارون رشيد برد و بهاى او صدهزار دينار زر خليفتى گفت و در پاسخ هارون هم گفته بود كه او با همه دانشمندان مى تواند مناظره كند و آنها را ملزم سازد.
بارى او در نزدهارون رشيد (170ـ193ق) با دانشمندانى مانند قاضى ابويوسف يعقوب بن ابراهيم شاگرد ابى حنيفه (113ـ182ق) و شافعى (150ـ204ق) و ابراهيم بن خالد عونى گويا ابراهيم بن خالد كلبى بغدادى (م 240) كه در پايان رساله ابراهيم نظام (185ـ222ق) مى شود و دانشمندان ديگر مناظره كرده و در بيش از هشتاد و سه مسئله با آنها گفتگو نموده و بر آنان چيره گرديده است و در پايان گفتگو حق بودن مذهب شيعى بر همه آشكار مى شود. در اين رساله بسيارى از استدلالهايى كه در كتب جدال و كلام شيعى آمده است ديده مى شود . گويا در همان سال 958ق يا اندكى پيش و پس از آن در دستگاه تبليغ مذهبى دربار صفوى اين رساله را ساخته اند.


مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
44

نسخه شناسى: مطابق برخى گزارشها، حسنيه 112 عنوان نسخه دستنوشته دارد كه در كتابخانه هاى ايران و خارج از آن پراكنده است. ۱ در كتابخانه آيت اللّه مرعشى شش نسخه هست. ۲ در كتابخانه آستان قدس رضوى، حدود بيست دستنوشته دارد. ۳ در كتابخانه مركزى دانشگاه تهران، ده دستنوشته دارد. ۴
نسخه هاى زيادى در شبه قاره، مانند كتابخانه اوچ پاكستان، كتابخانه دانشگاه لاهور، كتابخانه گنج بخش اسلام آباد، كتابخانه موزه ملّى كراچى و كتابخانه ندوة العلماء هست. ۵ دست نوشته هايى هم در اروپا و آمريكا مانند كتابخانه دانشگاه لُس آنجلس، كتابخانه موزه بريتانيا در لندن هست. ۶ تا كنون پژوهش تطبيقى بر پايه همه نسخه ها انجام نيافته است تا بتوان به تفاوتها و تمايزهاى آنها پى برد.
گزارش يك نسخه : نسخه اى از حسنيه در كتابخانه دانشكده ادبيات دانشگاه تهران است و گزارشى از آن در نشريه آن دانشكده چاپ شده است. اين مقاله داراى نكات و تحليلهايى است كه بسيارى از مشكلات علمى را مرتفع مى نمايد. بنابر اين از اهميت زيادى براى شناخت اين رساله و محتواى آن برخوردار است. فرازهايى از اين مقاله را نقل مى كنم تا كاربرها به درستى به كتابشناختى مبادرت ورزند :
نسخه دانشكده ادبيات ، ترجمه ايست از مولى ابراهيم بن ولى اللّه استرابادى در 958ق از رساله اى عربى بروايت از ابى الفتوح رازى درباره مناظره يكى از كنيزان شيعى با ابراهيم بن خالد عونى در زمان هارون الرشيد كه در بازگشت از سفر مكّه در دمشق در 958ق آن را نزد سيدى پارسا ديده و با خود آورده و بدرخواست يكى از بزرگان آن را بفارسى برگرداند. در نسخه اى

1.مقاله «مكالمات حسنيه»، محمدرضا زادهوش، ارائه شده به كنگره ابوالفتوح، مجموعه مقالات كنگره، ج۴.

2.فهرست كتابخانه مرعشى، سيد احمد اشكورى، ج۲۲، ص۱۴۲؛ ج۲۴، ص۳۱۱؛ ج۲۰، ص۱۲۵؛ ج۸، ص۱۹۲ ؛ ج۹، ص۱۵۵ ؛ ج۱۴، ص۱۹۴.

3.فهرست كتابخانه آستان قدس رضوى، جلدهاى ۱۱، ۴، ۱۱.

4.فهرست نسخه هاى خطى كتابخانه مركزى دانشگاه تهران، جلدهاى ۸ ، ۹، ۱۶، ۱۵.

5.همان.

  • نام منبع :
    مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
    سایر پدیدآورندگان :
    مهريزي، مهدي؛ زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 74423
صفحه از 293
پرینت  ارسال به