منابع اطلاعاتى: جهت اطلاع بيشتر درباره رساله حسنيه به اين منابع مى توان مراجعه كرد:
تاريخ ادبيّات در ايران، ذبيح اللّه صفا، تهران: فردوس، 1366ش، بخش سوم از جلد پنجم، ص1474؛ تاريخ نظم و نثر در ايران، سعيد نفيسى، تهران، 1344ش، ج2، ص814، ش 164؛ دايرة المعارف تشيّع، ج6، ص324ـ323؛ الذّريعة الى تصانيف الشّيعة، آقابزرگ تهرانى، بيروت، دارالاضواء، ج4، ص97 ؛ ج7، ص20 ؛ ج8، ص34؛ ج22، ص304ـ303؛ ج25، ص296؛ روضات الجنات، شرح حال ابراهيم بن سيار؛ رياض العلماء، افندى، (تبريزى از او نقل كرده. فراجع)؛ فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشكده ادبيّات، محمد تقى دانش پژوه، تهران، [مجلّه دانشكده ادبيّات]، [1339ش]، ج1، ص208 ؛ فهرست مشترك نسخه هاى خطّى پاكستان، احمد منزوى، لاهور، مركز تحقيقات فارسى ايران و پاكستان، 1365ش، ج6، ص1116؛ فهرستواره كتابهاى فارسى، احمد منزوى، تهران: دايرة المعارف بزرگ اسلامى، 1383ش، ج1، ص319؛ مرآت الكتب، ميرزا على ثقة الاسلام تبريزى، چاپ اول، ج2، ص197ـ196؛ مستدرك سفينة البحار، على نمازى، به تحقيق حسن نمازى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1419ق، ج5، ص246؛ مؤلّفين كتب چاپى فارسى و عربى، خان بابامشار، [تهران]، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 1344ـ1340ش، ج1، ص87؛ هدية العارفين، اسماعيل پاشا بغدادى، بيروت: داراحياء التّراث العربى، ج1، ص312؛ يادداشتها، محمد قزوينى تهران: دانشگاه تهران، ج4، ص150ـ149.

روض الجنان و روح الجنان

مهمترين و معروفترين كتاب ابوالفتوح است و به دليل فارسى بودن مورد توجه ايرانيان و دانشمندان پارسى قرار گرفته است. اين اثر در شمار اولين تفسيرهاى كامل قرآن است كه به فارسى روان تأليف شده و باب فارسى نويسى را در علوم شرعى و دانشهاى قرآنى گشوده است. ادبيات آن وزين و جذّاب است .
تفسير ابوالفتوح اگرچه به زبان پارسى تأليف شده در عين حال در كمال

سرانجام حسنيه پس از چيره شدن بر دانشمندان در بود هارون با خواجه خود پنهانى از بغداد بمدينه مى رود و خود را بامام رضا (148ـ203ق) مى رساند . پس اين گفتگو بايد در هنگام امامت او پس از مرگ موسى كاظم (128ـ183ق) هنگامى كه هارون (170ـ193ق) خليفه بوده است شده باشد درست ميان سالهاى 183ق و 193ق كه حسنيه مى بايد شصت سالى داشته باشد چه او در سال مرگ صادق (148ق) بايستى دست كم 25 ساله باشد و تا سال 183ق مى شود 60 سال و كنيز شصت ساله را هم نمى خرند و يكسال پيش از اين هم قاضى ابويوسف مرده بود و نظام هم دو سال پس از اين تولد يافت . در آن آمده كه ميان شافعى و قاضى ابويوسف دشمنى بوده است و ابراهيم بن خالد صد مجلد كتاب نوشته و بدشمنى با على مى باليده است و حسنيه به هشتاد يا هشتاد و سه پرسش او پاسخ گفته است . در آن از چهار مذهب شافعى و حنفى و حنبلى و مالكى و از معتزلى! ياد گرديده (گ 26 ر چاپى) با اينكه چهار مذهب پس از هارون رسميت پيدا كرده بود و احمد بن حنبل هم در تاريخ 164ـ241ق مى زيسته و در سالهاى 183ـ193ق بيست تا سى سال داشته است.
در پايان قضاوت نويسنده مقاله اينگونه است :
گويا كسانى كه اين داستان را ساخته اند داستان كنيز ناطقى با هارون را كه در قرة العين قاضى اوس (حكايت 5 فصل 3 قسم 3) آمده است ديده و اين را از روى آن پرداخته اند. ^۱
نكاتى كه در اين مقاله آمده مؤيد داورى مرحوم دانش پژوه است كه حسنيه را ساخته دوره صفويه مى دانست. ^۲
نويسنده اين مقاله با استناد به منابعى همچون حسنيه (چاپ 1239ق) به تأليف پرداخته است.