93
مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي

آقاى استادى به دفاع از ابوالفتوح و ردّ نقد شعرانى برآمده و به تفصيل نكاتى را آورده است. ۱
يكى از نقدهايى كه در مورد ابوالفتوح گفته اند، استفاده از مطالب صوفيان و نقل آراء آنها است. ۲ براى نمونه ابوالفتوح يك داستان از تذكرة الاولياى عطار نيشابورى در زمينه اعتراض فرشتگان به خلقت انسان آورده است و آقاى شعرانى بر او خرده گرفته كه چرا حكايات ضعيف را نقل مى كند و در جامعه شبهه افكنى مى كند. ۳
منابع: وقتى در لابلاى مطالب تفسير ابوالفتوح تفحص مى كنيم، حدود چهل عنوان كتاب مى يابيم ۴ . اين آثار به چند طبقه آثار ادبى مثل العين، آثار علوم قرآنى مثل تفسير طبرى و تفسير على بن ابراهيم، آثار حديثى مثل معانى الاخبار، آثار كلامى مثل تنزيه الانبياء و كتاب الغيبة و بالاخره آثار تاريخى مثل اخبار ابوبكر مردويه تقسيم مى شوند.

از نگاه ديگر اين آثار شامل كتابهاى مهمّ اهل سنّت مثل تفسير طبرى و آثار شيعى است.
نسخه شناسى ۵ : تفسير ابوالفتوح داراى نسخه هاى زيادى است . فهرست نگار كتابخانه آية اللّه مرعشى نسخه موجود در اين كتابخانه را اينگونه توصيف و گزارش مى كند:
«نسخه ، ابوسعيد بن الحسين الكاتب بيهقى ، يكشنبه 12 صفر 595 ، آيه ها به ثلث درشت ، حاشيه هاى كوتاهى دارد با نشانيهاى «عبدالعالى» در صفحه آخر تملك اسحاق بن عبدالملك الواعظ بتاريخ 773 ديده مى شود ، جلد دورو تيماج فرسوده

1.نك : همان ، ص ۱۲۵ ـ ۱۲۶ .

2.همان ، ص۱۲۶ـ۱۲۷ .

3.همان ، ص۱۲۸ـ۱۳۰ .

4.روش شيخ ابوالفتوح رازى در تفسير روح الجنان، محمد مهدى حقى، پايان نامه كارشناسى ارشد، دانشگاه امام صادق عليه السلام، ۱۳۷۱، ص۵۴ ـ ۷۰.

5.همانطور كه در مقدمه اول كتاب و ابتداى اين فصل تصريح شد كه روش ما، گزارمان نگارى است ؛ در بخش دستنوشته ها هم همين شيوه مراعات مى شود. از اين رو گزارشى از وضعيت نسخه پژوهى اين تفسير عرضه مى شود، بدون اينكه خود نسخه ها فهرست شوند. البته براى اطلاعات و دستنوشته ها، خوانندگان به منابع معتبر هدايت مى شوند.


مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
92

از ديگر سو ، پژوهشگرانى به نقّادى اين تفسير پرداخته اند. از جمله شعرانى برخى از ابعاد اين تفسير را قابل نقد مى داند . براى مثال مى نويسد :
قصه ها و مطالبى كه در خيلى از كتب ارزنده نقل شده است ، وقتى درباره آنها تحقيق كنيم ممكن است به اين نتيجه برسيم كه يا مجعول است و يا مشكوك و غير قابل اثبات . اين سؤال پيش مى آيد كه اين عالم بزرگوار چرا اين مطالب را نقل كرده است آيا اين مطالب اعتبار كتابش را پايين نمى آورد؟ ۱
خود شعرانى اين عيب را توجيه كرده و مى گويد : در كتابهاى ما گاهى مطالبى براى استناد و مدرك نقل مى شود كه علماء ما هيچگاه در اين سنخ مطالب نه سادگى كردند و نه سهل انگارى . بلكه محكم كارى نمودند . امّا گاهى مطالبى را براى پند و اندرز نقل مى كنند . در اين موردها راست و دروغ بودن برخى خصوصيّات مؤثّر نيست . چون هدف موعظه است اصل مطلب مهم است كه مثلاً شخصى هنگام مرگش فلان حرف آموزنده را زده امّا مهمّ نيست كه گوينده اش شيخ انصارى باشد يا مثلاً سيد بحرالعلوم . بحث كلامى يا فقهى يا تاريخى نيست كه دقت بخواهد . در اين باره باز هم سخن خواهيم گفت. ۲
شعرانى در جاى ديگر مى نويسد :
شيخ ابوالفتوح از اخبار و آثار و سخنان مشايخ صوفيه و اشعار و كلمات قصار بزرگان بسيار آورده و در قصص انبياء گذشته از عرائس ثعلبى زياد نقل كرده است و چون اخبار ضعيف در عرائس بسيار است و اعتماد بر آن نيست ، خواننده تفسير را شگفت آيد كه مردى عالم مانند مؤلّف كه اعتماد بر روايات غير ائمه معصومين عليهم السلام را مطلقا جايز نمى داند حتّى اگر از صحاح ستّه باشد، چگونه از كتاب ضعيف اهل سنّت ، نقل روايت از اهل بيت عليهم السلاممى كند. ۳

1.آشنايى با تفاسير قرآن مجيد ، ص۱۲۲ـ۱۲۳ .

2.همان ، ص۱۲۳ .

3.همان ، ص۱۲۵ .

  • نام منبع :
    مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
    سایر پدیدآورندگان :
    مهريزي، مهدي؛ زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 74190
صفحه از 293
پرینت  ارسال به