آقاى احمدى بيرجندى درباره نسخه هايى كه خودش ديده و براساس آنها به تصحيح پرداخته، مى نويسد :
نسخه هاى سى و هشتگانه اى كه در دسترس مصحّحان چاپ نشر بنيادپژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى ، قرار داشته و از داخل و خارج كشور فراهم شده و اى بسا كه نسخه هاى خطى ديگرى هم در اكناف ايران و جهان باشد كه هنوز شناسايى نشده است ؛ نشانى از قبول عام اين تفسير بزرگ است . ۱
اين گزارش نشانگر اين است كه سى و هشت نسخه توسّط نامبرده ديده شده، ولى بسيارى از نسخه هاى داخلى و خارجى ديده نشده است. آقايان ياحقى و ناصح ، در مقدمه چاپ خود، 53 نسخه را فهرست كرده اند و آنها را بر اساس شاخصهاى مختلف طبقه بندى نموده اند. ۲ در بين اين نسخه ها، عناوينى از كتابخانه پتنه هند ، موزه چاپهاى روض الجنان از قديم تاكنون علاوه بر تمايزها و تفاوتهاى در ابعاد مختلف در نسخه شناسى هم، تفاوت دارند. چاپهاى جديدتر متّكى بر نسخه هاى بيشتر و نسخه پژوهى گسترده تر بوده اند و برعكس چاپهاى قديمى تر از نسخه هاى كمتر بهره بُرده اند؛ مثلاً در دوره اى كه آقاى شعرانى به تصحيح اقدام كرد ، نسخه پژوهى تفسير ابوالفتوح پيشرفت چندانى نكرده بود و گزارش ايشان حاكى از آن است كه چند نسخه معدود در اختيار داشته است :
محرر اين سطور [شعرانى] گويد نسخ خطى تفسير ابوالفتوح بسيار نيست و دو سه نسخه كه ما ديده ايم بسيار مغلوط است و خود اين بنده نسخه ناقص خطى دارم كتابت آن در حدود 900 و آنهم مغلوط است و نسخه هاى چاپ شده آن نيز درست تصحيح نشده خصوصا اشعار عربى آن را ممسوخ بايد گفت و ما آنچه توانستيم در تصحيح مضايقه نكرديم گرچه وقت بسيار مصرف كرده و تتبع بسيار نموديم. هرجا كه مشتبه بود به مدارك اصلى مراجعه كرديم. ۳
1.گزينه روض الجنان ، ج ۱ ، ص۱۴ .
2.روض الجنان ، چاپ ياحقى ـ ناصح ، ج ۱ ، ص هشتاد و هشت تا هشتاد و نه .
3.روح الجنان و روح الجنان ، چاپ شعرانى ، ج ۱ ، ص۲۸ .
