و اين دو نسخه يا در عهد صاحب كتاب نوشته شده است يا اندكى پس از رحلت او. ^۱
پراكندگى نسخه هاى روض الجنان در جهان مبحثى مهم و قابل بررسى است و خود مى تواند موضوع چندين پژوهش باشد. ^۲
در پايان اين بخش مناسب است از مقاله «دستنويسهاى روض الجنان» ^۳ هم سخن به ميان آوريم. اين مقاله پس از بررسى هاى مقدّماتى 57 نسخه را معرفى مى كند. نويسنده پيش از معرفى نسخه ها در چند صفحه، به مباحثى مانند تحوّل كمّى نسخه ها در تاريخ و علت رويكرد به كاهش يا ازدياد نسخه ها در يك دوره ؛ رابطه استقبال مردم از تفسير ابوالفتوح با استنساخ ؛ گرايش به ديگر تفسيرها و تأثير آن در كمّيت نسخه هاى روض الجنان؛ نفوذ روض الجنان در مناطق جغرافيايى و علت آن؛ محلّ كتابت نسخه ها، رابطه محلّ توطّن ابوالفتوح و شهر كتابت نسخه ها ؛ نقش سلاطين در نسخه هاى روض الجنان پرداخته و پس از بررسى اين موضوعات 57 نسخه را فهرست و معرفى كرده است.
اين مقاله براى اولين بار مستقلاًّ به بررسى نسخه ها با شيوه تاريخى و با ربط دادن متغيّرهاى مختلف به دستنوشته مى پردازد.
چاپ سنگى: اطلاعات چاپ سنگى تفسير ابوالفتوح نيز در فهرستهاى چاپ سنگى و در فهرستها و كتابشناسى هاى معمولى آمده است. براى نمونه در يك فهرست چاپ سنگى اين گزارش آمده است:
تفسير ابوالفتوح رازى (روض الجنان و روح الجنان)
از : ابوالفتوح حسين بن على نيشابورى رازى (قرن 6ق)
چاپ سربى در پنج جلد ، تهران ، 1313ـ1314ق ، مطبعه خاصه

برخى گفته اند چاپ 1323ق استحسانى بوده و مبتنى بر سليقه و ذوق مصحح است . نيز تصريح كرده اند كه در اين چاپ نسخه دستنوشته مبناى كار نبوده است . امّا محمد قزوينى (درگذشت 1328) در خاتمة الطّبع فصلى را به نسخه شناسى اين چاپ اختصاص داده و نوشته است :
نسخه خطى تفسير شيخ جليل ابوالفتوح رازى كه طبع حاضر از روى آن بعمل آمده نسخه ايست از نسخ كتابخانه سلطنتى طهران در چهار مجلد. ^۱
نسخه ديگر اين تصحيح ، دستنوشته هايى در كتابخانه آستان قدس رضوى است كه قزوينى به تفصيل ويژگيهاى آنها را آورده است. گزارش شعرانى از نسخه شناسى چاپ 1323ق اينگونه است :
مرحوم قزوينى در خاتمه طبع اول تفسير گويد در كتابخانه آستانه مقدس حضرت رضا عليه السلام نسخه تفسير كاملى است در دو مجلد بخط دو كاتب و هر دو بخط نستعليق خوش در سال 947 و 949 نوشته شده جلد اول كه در سال 949 بانجام رسيده است تا آخر سوره توبه است و جلد دوم در 947 از سوره يونس تا آخر قرآن . و نسخه كتابخانه سلطنتى از روى اين دو جلد نوشته شده است در سال 1307 و 1309 و در چهار مجلد تجليد شده و چاپ اول از روى آن به طبع رسيده است.
و در كتابخانه آستانه قدس چند نسخه ديگر ناقص هست كه دو نسخه آن بسيار قديم است يكى از اواسط سوره احزاب تا آخر سوره فتح كه تاريخ كتابت آن روز يكشنبه پنجم ربيع الأوّل 556 است بقلم حيدر بن محمد بن اسماعيل بن سليمان بن ابراهيم الاردلانى النيشابورى.
و نسخه ديگر از اوايل سوره مزمل است تا آخر قرآن و تاريخ كتابت آن روز يكشنبه بيست و چهارم جمادى الاخرة سال 557 است بقلم ابوزيد بن بندار بن محمد بن حسين بن حسن بن محمد بن يونس براوستانى مقيم سببده من نسابوبه و دو كلمه آخر را بى نقطه نوشته اند.