99
مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي

چاپ تقوى (1313ـ1315) همراه با رساله مفصّلى از محمدخان قزوينى (1256ـ1328) درباره زندگينامه ابوالفتوح است كه در پايان جلد پنجم با عنوان خاتمة الطّبع آمده است . همچنين مقدمه اى از سيدكاظم تبريزى در اين چاپ آمده است . ۱
با اينكه سيّدكاظم تبريزى نقش زيربنايى در چاپ اول داشت، ولى گاه اين نقش ناديده گرفته شده است؛ مثلاً در مقاله دايرة المعارف بزرگ اسلامى از آن ياده نشده است . حتّى در برخى كتابشناسى ها به اشتباه ، مصحح جلدهاى اول و دوم محمدكاظم بن محمد طباطبايى تبريزى ثبت شده است. واقع اين است كه سيّدكاظم تبريزى كه بعضى به صورت محمدكاظم طباطبايى نوشته اند، مقدمه و تقريظ نويس بوده است و مصحح اين چاپ ملك الشّعراء محمدكاظم صبورى است . ولى بعضى طباطبايى را مصحح دانسته اند. دليل اين اشكال گويا عدم ثبت نام مصحح در ابتداى دو جلد اول است.

مشخّصات كتابشناختى اين دو چاپ (1323ق) و چاپ تقوى اينگونه است :
روض الجنان و روح الجنان ، جلد اول و دوم : تصحيح به كوشش ملك الشّعراء محمدكاظم صبورى، مقدمه محمدكاظم بن محمد طباطبايى تبريزى (يا سيد كاظم تبريزى) ، تهران ، 1323ق ، سربى ، رحلى . جلد سوم و چهارم و پنجم : تصحيح به كوشش سيدنصراللّه تقوى ، مؤخره ميرزا محمدخان قزوينى با عنوان خاتمة الطّبع ، تهران ، 1313ـ1315ش ، 645 +582+654ص .
دو جلد اول را چاپ 1323ق و سه جلد دوم را چاپ تقوى (يا چاپ 1313ـ1315) و پنج جلد را روى هم رفته، نخستين چاپ تفسير ابوالفتوح مى ناميم . در واقع چاپ 1323ق ، در 103 سال پيش و چاپ تقوى از 69 تا 71 سال پيش انجام يافت .
چاپ ديگر كه در واقع چاپ دوم اين اثر است، با تصحيح مهدى الهى قمشه اى

1.الذريعة ، ج ۱۱ ، ص۲۷۵ . در كتاب يادداشت هاى قزوينى آمده است : محمد قزوينى شرح حال مفصلى از ابوالفتوح تنظيم و ترتيب كرده و در آخر جلد پنجم تفسير ابوالفتوح (طبع تهران) چاپ شده است (ج۵ و ۶، ص۹۰) .


مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
98

شاهنشاهى ، رحلى ، ج 1 : 788ص . ج 2 : 657ص . ج 3 : 645ص . ج 4 : 582ص . ج 5 : 656ص .
چاپ سربى در پنج جلد ، تهران ، مطبعه خاصه شاهنشاهى ، 1323ق ، رحلى ، ج 1 : 788ص . ج 2 : 657ص. ۱
چاپ و نشر : از دوره قاجاريه تاكنون چند چاپ از تفسير ابوالفتوح عرضه شده است و در بين كتابهاى كهن ، تنها اثرى است كه اين اندازه تصحيح و چاپ دارد . اين ، نشانگر استقبال شيعيان و ايرانيان از آن است . اين چاپها به ترتيب تاريخى معرفى ، توصيف و گزارش مى شوند .
چاپ اول اين اثر در عهد مظفر الدين شاه قاجار و زير نظر محمّدكاظم بن محمد طباطبايى تبريزى ۲ در 1323ق يعنى حدود يك سده قبل منتشر شد . ملك الشّعراء صبورى با همكارى دستيارش ملا داوود ملاباشى، به فرمان شاهزاده محمدتقى ميرزا ركن الدوله به تصحيح تفسير ابوالفتوح مشغول شد . اما آن را ادامه نداد ۳ و دنبال كارش را ملا داوود گرفت و به اين ترتيب دو مجلّد از اين تفسير در عهد مظفر الدين شاه در 1323ق منتشر شد . بعد از حدود سه دهه ، به دستور على اصغر حكمت ، سيدنصراللّه تقوى به انتشار سه جلد ديگر آن در سالهاى 1313 تا 1315 همت گماشت. ۴ از اين رو تمامى تفسير تا 70 سال پيش منتشر شد .
آقابزرگ تهرانى بدون اشاره به مصحح ها، صرفا گزارش كرده كه دو جلد اول در سال 1323 ق در عهد مظفر الدين شاه و سه جلد ديگر بعدا چاپ شد .

1.فهرست كتابهاى چاپ سنگى كتابخانه آستانه حضرت عبدالعظيم ، تهران ، كنگره بزرگداشت حضرت عبدالعظيم ، ۱۳۸۲ ، ص۵۸ .

2.گويا ايشان از طرف پادشاه مأموريت داشته كه بر تصحيح و انتشار اين اثر نظارت كند. نام ايشان را اينگونه ثبت كرده است: حاجى ميرزا كاظم آقاى امام جمعه تبريزى پسر مرحوم حاجى ميرزا يوسف آقاى امام جمعه (يادداشت هاى قزوينى، ج۳ و ۴، ص۲۲۰).

3.محمد قزوينى در مورد علت ادامه نيافتن تصحيح و انتشار تفسير ابوالفتوح مى نويسد: تفسير ابوالفتوح دوجلدش بتوسط و در تحت نظر حاجى ميرزا كاظم آقاى امام جمعه تبريزى چاپ شد و بواسطه وفات مظفرالدين شاه در عهده تعويق ماند (يادداشت هاى قزوينى، ج۳ و ۴، ص۲۲۰ـ۲۲۱).

4.دايرة المعارف بزرگ اسلامى ، ج ۶ ، ص۱۱۳ ؛ گزينه روض الجنان ، به كوشش احمدى بيرجندى ، ج ۱ ، ص۲۹ .

  • نام منبع :
    مأخذ شناسي ابوالفتوح رازي
    سایر پدیدآورندگان :
    مهريزي، مهدي؛ زماني نژاد، علي اكبر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 74044
صفحه از 293
پرینت  ارسال به