آية اللَّه خويى رحمه اللَّه عليه ضمن ردّ سخن كسانى كه نسخ را در قرآن پر شمار دانستهاند، تنها يك آيه را منسوخ دانسته است .۱
آية اللَّه معرفت رحمه اللَّه عليه نيز فراوانى نسخ را باور نداشت و در طول عمر خويش ، دو نظر را در اين باره ابراز داشته است . در آغاز و براى مدتى طولانى ، تنها چند آيه معدود ، مانند آيه امتاع (بقره : آيه 240) ، آيه نجوا (مجادله : آيه 12) و آيه عدد مقاتلين (انفال : 65) را از موارد نسخ مىشمرد ،۲ اما در پايان عمر ، با عبور از نظر استاد خويش ، آية اللَّه خويى رحمه اللَّه عليه ، نسخ همين آيات را نيز مقبول ندانسته و براى هر يك از آنها ، تفسير و برداشتهاى نوينى ارائه داد .۳
نظريه
نتيجه به دست آمده از مجموعه مباحث پيشين را اين گونه خلاصه مىكنيم :
1 . نسخ به معناى تنافى آيات قرآن ، مطلقاً در اين كتاب آسمانى وجود ندارد . ۴ و چنين معنايى از واژه نسخ در كاربردهاى قرآنى و روايى ، نمىتواند مراد باشد .
2 . در آياتى از قرآن و روايات فراوانى از اهل بيت عليهم السلام ، به صراحت اعلام شده است كه شمارى از آيات قرآن نسخ گرديده است . از اين رو ، انكار كلى وجود نسخ در قرآن ، صحيح نيست و با آيات و روايات معارض است .
3 . با توجه به فراوانى آيات و روايات اشارهكننده به نسخ در قرآن ، ادعاى محدود بودن نسخ به يك مورد نيز تمام نيست . حتى پذيرش دو يا سه مورد نسخ
1.ر . ك : البيان ، خويى، ص ۲۷۳ و ۳۸۰ .
2.ر . ك : التمهيد : ج ۲ ص ۲۷۹ ، ۲۸۰ ، ۲۹۱ ، ۳۰۰ ، ۳۰۱ ، ۳۰۳ ، ۳۰۵ ، ۳۰۶ ، ۳۲۵ .
3.اين نظر ، در مصاحبه با ايشان به صورت شفاهى ابراز شد و استاد فرصت بازبينى و تنقيح آن را نيافت . اين مصاحبه در فصلنامه بيّنات : ش ۲۴ (زمستان ۸۳) ، ص ۱۰۶ به چاپ رسيد .
4.(وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَفًا كَثِيرًا) (نساء : آيه ۸۲) .
