پژوهشى در باره حدوث و قِدَم قرآن۱
مسئله حدوث و قدم قرآن، از نخستين تأملات كلامى مسلمانان در باره متن مقدّس قرآن است كه زمينهساز مجادلات فراوان بين مذاهب و مكاتب كلامى گشته و مسائل متعدد كلامى ديگر را هم در پى داشته است، از اين رو از آن به عنوان سرچشمه پيدايش دانش كلام و وجه نامگذارى آن به علم كلام ياد شده است. ۲
پيشينه تاريخى
در باره زمان آغاز اين مجادلات، اطلاع چندانى در دست نيست؛ اما طرح اين نوع تأملات ، پس از آشنايى مسلمانان با عقايد اقوام ديگر و نيز پختگى و نضوج انديشههاى دينى در جهان اسلام بوده است.۳ در بررسى زمينهها و سرچشمههاى طرح اين انديشه، از اختلاط مسلمانان با پيروان ساير مذاهب در پى فتوحات اسلامى و به طور خاص اعتقادات يهوديان۴ و مسيحيان ۵ ياد شده است. برخى نيز ريشه اين انديشه را در مكاتب فلسفى يونان كاويدهاند.۶ اعتقاد به مخلوق نبودن
1.اين پژوهش ، به وسيله فاضل گرامى جناب آقاى حسن رضايى ، انجام شده است.
2.الملل و النحل، شهرستانى : ج۱ ص۳۰ ؛ المواقف : ج۱ ص۴۶.
3.فصلنامه كلام اسلامى : ش۵۳ ص۱۱۶.
4.العلل ، احمد بن حنبل : ج۱ ص۶۹؛ تاريخ بغداد : ج۷ ص۶۵؛ السلفية بين اهل السنّة و الامامية : ص۴۹.
5.خلق افعال العباد : ص۲۱؛ تاريخ الطبرى : ج۷ ص۱۹۸.
6.البيان : ص۴۰۵؛ سير اعلام النبلاء : ج۱۹ ص۳۴۱؛ تاريخ ابن خلدون : ج۱ ص۴۶۶ - ۴۹۵.
