متضمن بيان آن است ادا كند ، نمى‏تواند سخنى به اين كوتاهى بياورد، و ناگزير سخن را بسط و تفصيل خواهد داد.^۱
طبرسى در شرح آيات :
(وَ قَالَ الَّذِى نَجَا مِنْهُمَا ... فَأَرْسِلُونِ * يُوسُفُ أَيُّهَا الصِّدِّيقُ أَفْتِنَا .^۲
و يكى از آن دو كه نجات يافته بود ... گفت: «مرا (به سراغ آن جوان زندانى) بفرستيد. [او به زندان آمد و چنين گفت: ]يوسف، اى مرد بسيار راستگو، در باره اين خواب اظهار نظر كن).
مى‏نويسد: در اين جا، ايجاز در سخن است و اصل آن چنين است: «فارسلون الى يوسف، فارسل فاتى يوسف فى السجن و قال له أيها الصديق؛ مرا به نزد يوسف بفرستيد، پس او را فرستادند. چون در زندان به نزد يوسف آمد، گفت: اى راستگو...» .^۳
علّامه طباطبايى در تفسير آيتى ديگر به همين نكته دقت كرده است:
(وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِى عَنِّى فَإِنِّى قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِى وَلْيُؤْمِنُواْ بِى لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ .^۴
هنگامى‏كه بندگانم از من درخواست كنند ، همانا من نزديكم و دعاى دعاكننده را اجابت مى‏كنم . پس ، از من درخواست اجابت كنيد ، و به من ايمان بياوريد ، تا راه بيابيد).
او مى‏نويسد: اين آيه، هدف مورد نظر را به زيباترين بيان، ظريف‏ترين اسلوب، و كوتاه‏ترين عبارت ارائه مى‏دهد كه در عباراتى چنين موجز، هفت بار ضمير متكلم وحده (اول شخص مفرد) آمده است تا كمال عنايت الهى را در امر نيايش و رابطه

فاعلى «الضالّين» بدون نسبت به خدا بيان مى‏شود؛ چرا كه نعمت‏ها همه از خداست و كاستى‏ها از انسان.^۱
آنچه به اشارت و اجمال ياد شد، تنها نيم‏نگاهى است به گنجينه شيوايى و فصاحت قرآن كه شرح آن نيازمند تفصيل بسيار است.

1 - 3 . بلاغت و رسايى‏

بلاغت (رسابودن) را چنين تعريف كرده‏اند: گوينده، سخن خويش را چنان ادا كند كه در اداى تمام مقصود وى ، بسنده، مناسب مقام و موقعيت شنونده و مطابق با مقتضاى روحى و روان‏شناختى كلام و محيط و مختصات آن باشد... .^۲
قرآن از اين ويژگى به كمال بهره‏مند است و از همين روست كه معانى مورد نظر خويش را در ژرفاى جان مخاطبان خود مى‏نشاند و روانشان را تحت تأثير و تسخير خود قرار مى‏دهد.
ايجاز در سخن، زاويه‏اى از بلاغت شكوهمند قرآن است كه از همان روزگاران نخست، مورد توجه شنوندگان قرآن قرار گرفته است.
ثعالبى پس از تأكيد بر برترى ايجاز قرآن در مقايسه با سخن ديگران، از جمله به اين آيه اشاره مى‏كند:
(وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِن قَوْمٍ خِيَانَةً فَانبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَى‏ سَوَآءٍ .^۳
اگر نگران خيانتى از سوى گروهى هستى ، پيمانشان را به سويشان بينداز تا طرفين به طور يكسان بدانند پيمان شكسته است ).
او مى‏نويسد: اگر يكى از برجستگان بلاغت بخواهد همان معانى را كه اين آيه