خداى قرآن همان‏گونه كه خداى عقل و حكمت است، خداى عشق و محبت و زيبايى است و يكايك اعضاى هستى ، مجذوب او هستند، به سوى او روان اند و از ژرفاى وجود با او راز مى‏گويند:
(إِن كُلُّ مَن فِى السَّمَوَ تِ وَ الْأَرْضِ إِلَّآ ءَاتِى الرَّحْمَنِ عَبْدًا .^۱
هيچ كسى در آسمان‏ها و زمين نيست مگر اين كه بنده خداوند مهربان است).
(أَفَغَيْرَ دِينِ اللَّهِ يَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِى السَّمَوَ تِ وَالْأَرْضِ .^۲
آيا به جز دين خدا طلب مى‏كنند ، در حالى كه هر كس كه در آسمان‏ها و زمين است ، تسليم او شده است).

انسان از ديد قرآن‏

تفسير انسان و حيات گسترده و بى‏كران او و آخرت‏شناسى نيز جلوه‏اى ديگر از عظمت و اعجاز قرآن است. توجه به ساحت‏هاى گوناگون جسم و روح و عقل انسان، توجّه به مبدأ و منتها و مسير و برنامه تلاش و تكاپوى انسان و اين كه از كجا آمده؟ به كجا مى‏رود؟ در كجا هست؟ چه آرمان‏هايى را مى‏جويد؟ چگونه بايد باشد و چه بايد بكند؟ و توجّه علمى دقيق به ريزه‏كارى‏هاى مرحله به مرحله پيدايش جنين و به دنيا آمدن وى همه، نشان اعجاب‏انگيز عظمت قرآن در كنار انسان‏شناسى‏هاى تجربى، فلسفى يا عرفانى بشرى است:
(وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَنَ مِن سُلَلَةٍ مِّن طِينٍ * ثُمَّ جَعَلْنَهُ نُطْفَةً فِى قَرَارٍ مَّكِينٍ * ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَمًا فَكَسَوْنَا الْعِظَمَ لَحْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَهُ خَلْقًا ءَاخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَلِقِينَ * ثُمَّ إِنَّكُم بَعْدَ ذَ لِكَ لَمَيِّتُونَ * ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيَمَةِ تُبْعَثُونَ .³

او در عين قرب وجودى و احاطه قيومى، برتر از تخيل تنگ‏مايه بشرى است.
او هم آفريدگار، و هم مدبّر همه هستى است و جهان وجود، جلوه‏نمايى خويش را آنْ به آنْ از او مى‏گيرد:
(كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِى شَأْنٍ .
او در هر روزى ، مقامى دارد).
افعال او ، اهدافى حكيمانه دارند و بر اساس فيض، رحمت و حق صورت مى‏بندند :
(أَوَ لَمْ يَتَفَكَّرُواْ فِى أَنفُسِهِم مَّا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَوَ تِ وَ الْأَرْضَ وَ مَا بَيْنَهُمَآ إِلَّا بِالْحَقِ‏ّ .^۱
آيا در درون خود نينديشيده‏اند كه خدا، آسمان‏ها و زمين و آنچه را ميان آنهاست جز به حق نيافريده است؟)(وَ مَا كَانَ عَطَآءُ رَبِّكَ مَحْظُورًا.^۲
و بخشايش پروردگارت [از كسى‏] بازداشته نيست).
توحيد قرآن، توحيد خالقيت، ربوبيت و الوهيت است كه اين مراتب از هم انفصال‏ناپذيرند. قرآن در ارائه راه‏هاى خداشناسى، همه طرق آيات «آفاقى» و «انفسى»، را به روى مخاطبان بازمعرفى مى‏كند:
(سَنُرِيهِمْ ءَايَتِنَا فِى الْأَفَاقِ وَ فِى أَنفُسِهِمْ حَتَّى‏ يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ.^۳
به زودى به آنها آياتمان را در افق‏هاى گوناگون و در خودشان نشان مى‏دهيم تا برايشان روشن شود كه او حق است) .
(أَفِى اللَّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَوَ تِ وَ الْأَرْضِ .^۴
آيا در خداوند شكافنده آسمان‏ها و زمين ترديدى هست؟).