وَ تَوَاصَوْاْ بِالْحَقِ‏ّ وَ تَوَاصَوْاْ بِالصَّبْرِ .¹
سوگند به عصر ، انسان قطعاً در حال زيان‏كارى است ، مگر آنان كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند ، و به حق و صبر توصيه كردند).
1. سوگند (والعصر). 2. إنّ (همانا). 3. الف و لام جنس بر روى انسان (همه آدميزادگان در زيان اند). 4. لام تأكيد (لَ). 5. «فى» براى ظرفيت (انسان زيان نمى‏كند؛ بلكه غرق در زيان است). 6. كاربرد نكره (خُسرٍ، زيان سهمگين، بسيار هولناك). 7. لَفى خُسرٍ (خبر إنّ به صورت اسميه آمده است، نه فعليه، تا نسبت به ثبات و استمرار زيان كارى هشدار دهد) .

1 - 4 . نظم و اسلوب‏

مخاطبان قرآن و آشنايان به زبان و ادبيات عرب، شاهد اين واقعيت اند كه سبك و اسلوب قرآن، مطابق نثر متعارف عرب نيست، همچنان كه نظم و شعر نيز نيست. با اين همه در قرآن نوعى آهنگ زيبا، شبيه قافيه و پساوندهاى شعر يا قرينه‏هاى نثر متقارن و سجع وجود دارد: «لا يشبه شى‏ءٌ من كلامه بكلام البشر...^۲ والمعجزة فى نظمه...».^۳
اين اسلوب، ويژگى ديگرى را نيز در خود نهفته دارد: آيات و عبارات قرآن محتوى يك موضوع معين و عناصر معنايى محدودى نيست، بلكه طيفى از معانى و موضوعات را در خود نهفته دارد. عرب از همان آغاز آشنايى با قرآن ، تحت تأثير ترنّم موسيقايى و آهنگ گيراى قرآن واقع شده و احياناً آن را با شعر ادبا و آواهاى سحرآميز كاهنان مقايسه كرده است. بعد از اعتراف به حقانيت قرآن و پذيرش اسلام

به وسوسه مى‏پردازد... و سرانجام آدم و همسرش متوجه برهنگى خويش مى‏شوند و به پوشانيدن خود با برگ درختان بهشتى مبادرت مى‏ورزند. در ادامه اين آيات ، اشارتى در نهايت تناسب ، به «نعمت لباس و آراستگى ظاهرى» شده و در پى آن به «لباس پارسايى و خودآرايى باطنى» گريز زده شده است.
از فروع ديگر بلاغت قرآنى، زبان جدّى و همراه با «تأكيد» آن است، با اين كه رسم بلاغت اين است كه از تأكيد بى‏مورد پرهيز شود، راز اين همه سوگندها و تأكيدهاى گوناگون در قرآن آن است كه اين كتاب از حقايق برين هستى كه فراسوى افق‏هاى محدود و محسوس آدمى است خبر مى‏دهد و انسان را به حياتى متعالى و فراتر از زندگى عادى و هدف‏هايى برتر از خواسته‏هاى حقير فرا مى‏خواند:
(يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اسْتَجِيبُواْ لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ .¹
هان اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد ، هرگاه خداوند و پيامبر شما را به چيزى كه به شما حيات مى‏بخشد فرا مى‏خوانند ، آنان را اجابت كنيد).
و اين امر چيزى است كه انسان از آن طفره مى‏رود، آن را ناديده مى‏گيرد، به فراموشى مى‏سپارد، از آن غفلت مى‏ورزد و شانه خالى مى‏كند و براى توجيه گريزپايى خود از مسئوليت، لجاجت مى‏ورزد.
بدين جهت ، قرآن به جا و به اقتضاى نياز، از تأكيد بهره مى‏جويد و با زبان جدّى و تكان‏دهنده و كوبه‏هاى پيوسته خود ، بر كالبد زمين‏گير او شوك وارد مى‏كند و او را به حركت و پويايى مى‏كشاند.
در سوره كوتاه عصر و راز تأكيدهاى پى در پى آن تأمل كنيد:
(وَ الْعَصْرِ * إِنَّ الْإِنسَنَ لَفِى خُسْرٍ * إِلَّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّلِحَتِ